Sức khoẻ là vốn quý nhất của mỗi người dân và của cả xã hội. Đầu tư cho bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân là đầu tư cho phát triển. Nhận thức rõ điều đó, ngay từ khi nước Việt Nam Dân chủ Công hòa ra đời (1945), Đảng luôn chú trọng lãnh đạo phát triển sự nghiệp y tế. Ngành y tế từng bước phát triển mạnh mẽ, đạt được những thành tựu quan trọng, tạo điều kiện cho việc thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.
Ngày 25/8/1945, dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bộ Y tế được thành lập do bác sĩ Phạm Ngọc Thạch làm Bộ trưởng. Đây là cơ quan y tế đầu tiên trong Chính phủ chuyên chăm lo công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân. Nền y học của nhà nước cách mạng từng bước được hình thành và phát triển. Để đảm bảo việc chăm sóc sức khỏe cho nhân dân và kịp thời cứu chữa cho lực lượng Vệ quốc quân, tháng 12/1945, Bộ Y tế đã lập Ban Y tế Vệ quốc đoàn. Tháng 3/1946, Cục Quân y trực thuộc Bộ Quốc phòng được thành lập.
Thực hiện đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện của Đảng, ngành y tế được xác định là một mặt trận quan trọng nhằm chăm lo sức khỏe cho nhân dân và bộ đội, góp phần đẩy mạnh cuộc kháng chiến. Từ chủ trương khám chữa bệnh là chính, Đảng, Chính phủ chỉ đạo ngành y tế từng bước thực hiện phương châm: “chú trọng phòng bệnh là chính yếu, chữa bệnh là thứ yếu”. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, với sự nỗ lực của quân, dân cả nước, trong những năm 1946 - 1954, ngành y tế đã vượt lên hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, đã xây dựng được hệ thống cơ sở y tế từ Trung ương tới địa phương. Đặc biệt, từ năm 1950, để bảo đảm sức khỏe cho dân công phục vụ chiến dịch, mỗi khu, tỉnh đều tổ chức ban y tế dân công chuyên trách. Năm 1953, ở Trung ương tổ chức thêm một Ban Y tế dân công Trung ương. Ngoài ra, các tỉnh, khu còn thành lập các bệnh xá, trạm xá trực tiếp khám, chữa bệnh cho dân công.
Với phương châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, công tác vệ sinh phòng bệnh được chú trong, với khẩu hiệu: “Tam tinh, tứ diệt” (trong đó, tam tinh là ba sạch: ăn sạch, uống sạch, ở sạch; tứ diệt là diệt ruồi, diệt muỗi, diệt rận rệp, diệt chuột bọ) được phát động sâu rộng, đặc biệt trong các vùng tự do, vùng du kích. Cùng với đó, giai đoạn này Đảng, Chính phủ đã quan tâm chỉ đạo ngành y tế đào tạo đội ngũ cán bộ y tế từ cao cấp đến sơ cấp.
Thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc (1954 - 1975), công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân và bộ đội được Đảng, Chính phủ tiếp tục xác định là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Đảng, Chính phủ đã chỉ đạo phát triển hệ thống cơ sở y tế, đào tạo cán bộ, đẩy mạnh công tác khám, chữa bệnh, sản xuất thuốc, vệ sinh môi trường, phòng trừ dịch bệnh...; quan tâm chăm sóc sức khỏe cho nhân dân miền núi, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em; thực hiện phương châm “Đông, Tây y kết hợp”, kết hợp phòng bệnh với chữa bệnh, lấy phòng bệnh là chính.
Tháng 9/1962, Hội đồng Chính phủ ra quyết định thành lập Cục Bảo vệ sức khỏe trực thuộc Bộ Y tế. Nhiệm vụ của Cục là giúp Bộ Y tế nghiên cứu trình Hội đồng Chính phủ ban hành các chính sách, chế độ, biện pháp về phòng, chữa bệnh nhằm bảo vệ cán bộ trung, cao cấp của Đảng, Nhà nước. Ngày 03/6/1964, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 79-CT/TW “Về công tác bảo vệ sức khỏe cho cán bộ”. Trong thời kỳ này, Đảng có các chỉ thị về chăm sóc sức khỏe nhân dân; bảo vệ sức khỏe cán bộ, bộ đội, công nhân; nghị định phụ cấp ngoài lương cho cán bộ ngành y tế; chỉ thị về đẩy mạnh các phong trào vệ sinh phòng, chống dịch bệnh. Với sự lãnh đạo, chỉ đạo tích cực của Đảng, Chính phủ, ngành y tế đã có bước phát triển quan trọng. Hệ thống cơ sở y tế ngày càng tăng.
Trong những năm đế quốc Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc, Đảng chủ trương tăng cường phổ cập sơ cấp cứu ở các xã, các hợp tác xã, làm tốt công tác cấp cứu chiến thương; làm tốt công tác sản xuất, phân phối, dự trữ thuốc và dụng cu y tế; đẩy mạnh công tác đào tạo, giáo dục tư tưởng cho cán bộ ngành y tế. Do đó, bên cạnh cơ sở y tế ở các địa phương và ở Trung ương, các đội y tế lưu động cũng được lập ra, tỏa về các địa phương làm nhiệm vụ tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân phòng bệnh và trực tiếp chữa bệnh cho nhân dân. Nhờ chăm sóc tốt sức khỏe cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, trong những năm 1954 - 1975, miền Bắc đã có đủ lực đẩy mạnh sản xuất, chiến đấu, xây dựng, bảo vệ hậu phương, chi viện miền nam, góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn.
Trong giai đoạn thống nhất đất nước, cùng với lãnh đạo, chỉ đạo nhân dân khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục, phát triển kinh tế, văn hóa, Đảng, Nhà nước tiếp tục quan tâm sát sao hơn tới công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, cán bộ, chiến sĩ. Đội ngũ bác sĩ, dược sĩ, y sĩ, y tá cũng phát triển khá mạnh. Hệ thống các trường y từ đại học đến trung cấp được mở rộng. Trong thời gian diễn ra cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc, hệ thống dân y trên các tuyến đã được tổ chức để sẵn sàng vận chuyển, tiếp nhận cứu chữa cho thương, bệnh binh. Nhờ công tác lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh phát triển sự nghiệp y tế và ban hành những chính sách đáp ứng kịp thời nhu cầu khám, chữa bệnh của nhân dân, sức khỏe của nhân dân về cơ bản được bảo đảm. Trên địa bàn cả nước, dịch bệnh lớn hầu như không xảy ra. Nhân dân có điều kiện tham gia học tập, sản xuất, xây dựng đất nước và bảo vệ biên cương của Tổ quốc.
Từ năm 1986 đến nay, Đảng và Nhà nước luôn chú trọng đặc biệt tới công tác lãnh đạo, chỉ đạo đầu tư phát triển ngành y tế, đề ra các chủ trương, chính sách nhằm chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Có thể thấy, từ Đại hội VI đến Đại hội XIII, Đảng ta luôn chú trọng đề ra chủ trương phát triển ngành y tế, tạo cơ sở để chăm sóc ở mức cao nhất sức khỏe cho nhân dân. Đảng ta nhiều lần khẳng định: “Sức khỏe của nhân dân, tương lai của giống nòi là mối quan tâm thường xuyên của Đảng và Nhà nước ta, là trách nhiệm của tất cả các ngành, các đoàn thể, là trách nhiệm và lợi ích thiết thân của mỗi công dân” và chủ trương “tiếp tục quán triệt các quan điểm y học dự phòng, kết hợp y học hiện đại với y học cổ truyền và phương châm “nhà nước và nhân dân cùng làm”,... tập trung sức nâng cao chất lượng các hoạt động y tế và đạt được tiến bộ rõ rệt trong việc chăm sóc sức khỏe của nhân dân”[1].
Quá trình đổi mới nhận thức về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân thể hiện tập trung tại Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 23-2-2005 của Bộ Chính trị khóa IX về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, trong đó xác định mục tiêu là: “Giảm tỷ lệ mắc bệnh, tật và tử vong, nâng cao sức khỏe, tăng tuổi thọ, cải thiện chất lượng giống nòi, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực, hình thành hệ thống chăm sóc sức khỏe đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở và thói quen giữ gìn sức khỏe của nhân dân, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[2].
Văn kiện Đại hội X (2006), Đảng cho rằng: “Phát triển hệ thống y tế công bằng và hiệu quả, bảo đảm mọi người dân được chăm sóc và bảo vệ sức khỏe”[3]. Đến Đại hội XI (2011), Đảng chủ trương phát triển y tế cả bề rộng lẫn chất lượng: “Phát triển mạnh sự nghiệp y tế, nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân”[4]
Đại hội XII (2016), Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Huy động các nguồn lực, tiếp tục xây dựng, phát triển hệ thống bệnh viện, trạm y tế, phòng khám bệnh, coi trọng chăm sóc sức khỏe ban đầu. Phát triển hệ thống y tế dự phòng và các dịch vụ y tế hiện đại. Phát triển y học dân tộc, có chính sách khuyến khích thích đáng sản xuất và chữa bệnh bằng thuốc nam. Tiếp tục bảo đảm công bằng, giảm chênh lệch mới trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc nhân dân giữa các các địa bàn, các nhóm đối tượng”[5].
Đồng thời, Đảng đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 25/10/2017 “Về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới”. Nghị quyết 20 nêu rõ: Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi người dân và của cả xã hội. Bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe là nghĩa vụ, trách nhiệm của mỗi người dân, của cả hệ thông chính trị và toàn xã hội; đòi hỏi sự tham gia tích cực của các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, các ngành, trong đó ngành y tế là nòng cốt. Đầu tư cho bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân là đầu tư cho phát triển... Đồng thời, Nghị quyết xác định mục tiêu tổng quát là: Nâng cao sức khoẻ cả về thể chất và tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ, chất lượng cuộc sống của người Việt Nam. Xây dựng hệ thống y tế công bằng, chất lượng, hiệu quả và hội nhập quốc tế. Phát triển nền y học khoa học, dân tộc và đại chúng. Bảo đảm mọi người dân đều được quản lý, chăm sóc sức khoẻ. Xây dựng đội ngũ cán bộ y tế “Thầy thuốc phải như mẹ hiền”, có năng lực chuyên môn vững vàng, tiếp cận trình độ quốc tế. Nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi sản xuất, cung ứng dược phẩm, dịch vụ y tế.
Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm của Đảng. Theo đó, nhiệm vụ trong thời gian tới là: “Đẩy mạnh phát triển sự nghiệp thể dục, thể thao, nâng cao sức khoẻ cho người dân cả về thể chất, tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ cũng như chất lượng cuộc sống, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em. Chăm lo phát triển về chất lượng, đảm bảo quy mô, cơ cấu dân số hợp lý…Tổ chức cung cấp dịch vụ y tế công, đảm bảo các dịch vụ cơ bản, người dân được quản lý, chăm sóc, bảo vệ sức khỏe. Tiếp tục nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh, khắc phục tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trên, phát triển mạng lưới bệnh viện vệ tinh. Khuyến khích hợp tác công-tư, đầu tư tư nhân, cung cấp các dịch vụ khám theo yêu cầu; phát triển mô hình bác sĩ gia đình. Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật, công nghệ thông tin, công nghệ số trong khám, chữa bệnh, liên thông công nhận kết quả khám, xét nghiệm. Đổi mới mạnh mẽ tài chính y tế. Tăng cường đào tạo, đào tạo lại, luân phiên cán bộ y tế, chuyển giao kỹ thuật cho tuyến dưới. Đổi mới phong cách, thái độ phục vụ, nâng cao y đức. Thiết lập hệ thống sổ sức khỏe điện tử đến từng người dân. Phấn đấu đến năm 2025, trên 90% dân số được quản lý, theo dõi và chăm sóc, bảo vệ sức khỏe, tỷ lệ hài lòng của người dân với dịch vụ y tế đạt trên 80%”[6].
Đồng thời, Văn kiện nhấn mạnh: “Tập trung phát triển mạnh y tế cơ sở, y tế dự phòng, sàng lọc và phát hiện sớm, chưa trị kịp thời, hiệu quả các loại dịch bệnh mới. Tăng cường nghiên cứu, ứng dụng khoa học y học, phát triển các ngành khoa học phục vụ bảo vệ, chăm sóc sức khỏe con người. Phát triển y học cổ truyền, gắn với y học hiện đại; nghiên cứu, kiểm nghiệm, chứng minh tác dụng của các phương thức chẩn trị, điều trị không dùng thuốc, các bài thuốc, vị thuốc y học cổ truyền. Đẩy mạnh phát triển, quản lý ngành dược và thiết bị y tế; bảo đảm thuốc đủ về số lượng, tốt về chất lượng, giá hợp lý, đáp ứng nhu cầu. Nâng cao năng lực nghiên cứu, chủ động sản xuất vắcxin, thuốc sáng chế. Thực hiện nghiêm việc kiểm soát an toàn thực phẩm”[7].
Bên cạnh đó, trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021- 2030, Đảng ta xác định: “… Phấn đấu trên 95% dân số được quản lý, theo dõi và bảo vệ, chăm sóc sức khỏe… 32 giường bệnh và 11 bác sĩ trên 1 vạn dân…tỉ lệ tham gia bảo hiểm y tế trên 95% dân số, đa dạng mức đóng và mức hưởng… Nâng cao chất lượng công tác dự báo, giám sát, phát hiện, khống chế, ngăn chặn hiệu quả, không để dịch bệnh lớn xảy ra, ứng phó kịp thời các vấn đề khẩn cấp, sự cố môi trường, bảo đảm an ninh y tế. Đổi mới mạnh mẽ cơ chế và phương thức hoạt động của y tế xã, phường, thị trấn bảo đảm thực hiện đúng vai trò là tuyến đầu trong phòng bệnh, chăm sóc sức khoẻ của người dân trên địa bàn. Phòng ngừa và kiểm soát lây nhiễm HIV, tiến tới chấm dứt bệnh dịch AIDS trước năm 2030”[8].
Phát huy tư tưởng “Dân cường thì quốc thịnh”[9] của Chủ tịch Hồ Chí Minh, có thể thấy, trong thời gian qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tíc cực và sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước, hệ thống y tế ngày càng hoàn thiện và phát triển, công tác vệ sinh phòng dịch bệnh được thực hiện tốt, nhân dân được hưởng dịch vụ y tế ngày càng chất lượng. Nhờ đó, sức khỏe của người dân ngày càng được nâng lên, hầu hết các dịch bệnh được khống chế và ngăn chặn kịp thời. Đặc biệt, trong bối cảnh cả hệ thống chính trị, nhất là những người làm công tác y tế chung tay phòng, chống dịch Covid-19 với tinh thần khẩn trương, quyết liệt, hiệu quả, mọi cán bộ ngành Y tế làm việc với tinh thần và trách nhiệm “Lương y như từ mẫu” đã không quản khó khăn, gian khổ, bất chấp ảnh hưởng tới tính mạng của bản thân và thân nhân luôn đi đầu trong công tác phòng, chống dịch bệnh, họ không chỉ đang trị bệnh cứu người mà còn là những người hùng trong cuộc sống.
Cẩm Trang