Trong bối cảnh đó, trên hành trình đi tìm đường cứu nước Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã sớm thấy ý nghĩa vĩ đại của những sự kiện lịch sử diễn ra ở Nga, sự hấp dẫn lôi cuốn kỳ diệu của Cách mạng Tháng Mười. Người đã đến với chủ nghĩa Lênin, đến với con đường Cách mạng Tháng Mười, đưa sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam nhịp theo bước tiến của thời đại.

Lý tưởng Cách mạng Tháng Mười gắn kết Nguyễn Ái Quốc với Liên Xô

Có thể khẳng định, chính cuộc Cách mạng Tháng Mười đã tạo nên bước ngoặt quan trọng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam. Sự lựa chọn của Nguyễn Ái Quốc đã gắn bó cách mạng Việt Nam với Cách mạng Tháng Mười, với nước Nga và đặt nền móng cho tình hữu nghị thủy chung, sâu sắc giữa Việt Nam và Liên bang Nga.

Tháng 6-1923, lần đầu tiên, Nguyễn Ái Quốc đến quê hương của Cách mạng Tháng Mười, trung tâm của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Chính ở nước Nga mới, Nguyễn Ái Quốc đã có những năm tháng hạnh phúc nhất, hoạt động sôi nổi nhất. Người vừa học tập, đúc kết kinh nghiệm, vừa tìm hiểu thực tiễn Cách mạng Tháng Mười, với niềm tin son sắt là từ đây, Người sẽ hoàn tất con đường cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc đã có những đóng góp quan trọng vào việc vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin về lý luận cách mạng giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản, con đường của Cách mạng Tháng Mười.

Nguyễn Ái Quốc đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam theo con đường Cách mạng Tháng Mười, gửi nhiều thanh niên ưu tú sang Liên Xô học tập. Nhiều người trong số những thanh niên ưu tú ấy sau khi về nước đã trở thành những lãnh tụ xuất sắc của phong trào cách mạng Việt Nam. Đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự trưởng thành của cách mạng Việt Nam là sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam- kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Năm 1945, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã tiến hành thắng lợi cuộc Cách mạng Tháng Tám, lập nên Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Việt Nam ta có câu tục ngữ “Uống nước nhớ nguồn”. Càng nhớ lại những ngày tủi nhục mất nước, nhớ lại những bước đường đấu tranh cách mạng đầy hy sinh gian khổ mà cũng đầy thắng lợi vẻ vang thì giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam càng thấm thìa công ơn to lớn của Lênin và Cách mạng Tháng Mười”[1].

Không kể những lần đến thăm Liên bang Xôviết sau này, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh có hơn sáu năm sống và làm việc tại nước Nga. Bao giờ cũng vậy, vị lãnh tụ kính yêu của nhân dân Việt Nam luôn thể hiện tình cảm yêu mến nồng nhiệt, sự biết ơn vô hạn đối với Lênin, Cách mạng Tháng Mười và nhân dân Nga. Nhân dân Nga cũng luôn kính trọng, yêu quý Chủ tịch Hồ Chí Minh như một người bạn lớn, vô cùng thân thiết. Tại Liên Xô, và tiếp đó là nước Nga, có nhiều trường học, đường phố, quảng trường được mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều tượng đài của Người đã được dựng lên tại một số thành phố ở Liên bang Nga. Và trên tất cả, niềm yêu mến kính trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh, hình ảnh của Người, mãi mãi còn được tạc trong lòng rất nhiều người dân Nga. Theo đó, đã có nhiều tác giả ở Việt Nam, ở Nga và quốc tế viết sách, làm phim về Hồ Chí Minh ở nước Nga, về tình hữu nghị truyền thống Việt - Nga do Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng và suốt đời dày công vun đắp.

Thiết lập và xây dựng quan hệ ngoại giao Việt Nam-Liên Xô

Ngay từ những ngày đầu thành lập nước (1945), việc phát triển quan hệ với Liên Xô luôn là trọng tâm ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng nhiều cách khác nhau đã bày tỏ mong muốn “Làm bạn với tất cả các nước dân chủ, không gây thù oán với một ai”[2], trước hết là với Liên Xô. Ngày 14-01-1950, Liên Xô cũng như các nước xã hội chủ nghĩa khác đã công khai thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Việt Nam. Đây là thắng lợi chính trị to lớn, có ý nghĩa vô cùng quan trọng, tạo đà cho những thắng lợi trên mặt trận quân sự của Việt Nam.

Tháng 7-1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thực hiện chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Liên Xô và trong hơn 30 năm sau đó, Việt Nam đã cử nhiều đoàn đại biểu cấp cao của Đảng, Chính phủ, Quốc hội sang thăm Liên Xô để bàn thảo những vấn đề quan hệ song phương và quốc tế, ký kết nhiều văn bản hợp tác trên các lĩnh vực khác nhau.

Bức ảnh Bác Hồ duyệt đội danh dự trong buổi đón Đoàn đại biểu Chính phủ Việt Nam thăm chính thức Liên Xô, tháng 7-1955 (Ảnh: Tư liệu)

Ngày 14-08-1964, thay mặt Trung ương Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp gửi thư cho N. Khơrutsốp và Đảng Cộng sản Liên Xô, khẳng định sự gắn bó thuỷ chung của nhân dân Việt Nam đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân Liên Xô. Bức thư có đoạn: “Đảng Lao động Việt Nam luôn luôn quý trọng, yêu mến và biết ơn Đảng Cộng sản Liên Xô do Lênin sáng lập và nhân dân Liên Xô vĩ đại sẽ không ngừng phấn đấu để xây dựng Đảng Cộng sản Liên Xô, bảo vệ Liên Xô trước đây cũng như sau này, tình hữu nghị và lòng biết ơn của chúng tôi với Đảng Cộng sản và nhân dân Liên Xô sẽ không thay đổi”[3].

Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 50 cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bài báo Cách mạng Tháng Mười vĩ đại mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc, thể hiện tình cảm cách mạng trong sáng, thủy chung với anh em và bè bạn trên thế giới: “Nhân dân Việt Nam luôn luôn nhớ rằng những thắng lợi của mình không tách rời sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô, của nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa và các nước xã hội chủ nghĩa anh em khác, không tách rời sự ủng hộ tích cực của nhân dân tiến bộ toàn thế giới”[4]. Theo đó, từ những ngày đầu khi đế quốc Mỹ cho không quân, hải quân đánh phá miền Bắc Việt Nam vào năm 1965, Liên Xô đã thể hiện thái độ rõ ràng, dứt khoát đứng về phía nhân dân Việt Nam. Và trong suốt những năm tháng chống Mỹ, cứu nước, Liên Xô trước sau như một ủng hộ cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam chống đế quốc Mỹ xâm lược.

Bên cạnh đó, những chuyến thăm hữu nghị của các đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Việt Nam và Liên Xô cùng các cuộc tiếp xúc hữu ích, thường xuyên giữa các nhà lãnh đạo Việt Nam và Liên Xô cũng đã đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc không ngừng củng cố tình đoàn kết và mở rộng hợp tác giữa hai nước. Các chuyến đi thăm, đi nghỉ tại Liên Xô của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào năm 1955, 1957, 1959, 1960, 1961 cũng như những sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đón các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước Liên Xô trong các năm 1956, 1957, 1962, 1963, 1965… đã đi vào tâm khảm của người dân hai nước Việt Nam – Liên Xô như một minh chứng cho sự thân thiết của một mối quan hệ anh em truyền thống.

Từ đối tác chiến lược đến đối tác chiến lược toàn diện

Ngày 27-2-1991, Việt Nam tuyên bố công nhận Nga là quốc gia kế tục Liên Xô. Trên cơ sở đó, quan hệ Việt Nam – Liên bang Nga được kế thừa quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa Việt Nam và Liên Xô trong quá khứ, bằng quyết tâm và nỗ lực của lãnh đạo và nhân dân hai nước, quan hệ Việt - Nga đã có những bước tiến mạnh mẽ, tiếp nối xứng đáng truyền thống quan hệ tốt đẹp giữa hai dân tộc.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Nga V. Putin (Ảnh TTXVN)

Năm 1994 hai nước đã ký kết Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị, đây là tiền đề cho việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược giữa hai nước năm 2001, đưa Nga trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới có khuôn khổ Đối tác chiến lược với Việt Nam, tạo nền tảng hợp tác Việt - Nga trong thế kỷ XXI. Tiếp đó, hai nước đã quyết định nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện, khuôn khổ quan hệ cao nhất của Việt Nam vào năm 2012, đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ giữa hai nước.

Hiện nay, trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ và thách thức, đặc biệt là đại dịch Covid-19, việc tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Nga có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp bảo vệ độc lập, chủ quyền và phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước, đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới, cũng như hợp tác chặt chẽ đẩy lùi dịch Đại dịch Covid-19, phối hợp trong các nỗ lực phân phối vaccine an toàn, hiệu quả và công bằng đến người dân. Trên cơ sở đó, hai nước tiếp tục coi nhau là đối tác ưu tiên quan trọng trong chính sách đối ngoại của mình, cùng phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn khu vực và quốc tế. Sự tin cậy chính trị giữa hai nước ngày càng được củng cố qua tất cả các kênh Đảng, Nhà nước và Quốc hội. Liên bang Nga ủng hộ tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam về mọi mặt, hợp tác chặt chẽ thúc đẩy phê chuẩn và thực thi các thỏa thuận hai nước đã ký, và sẽ tiếp tục ủng hộ Việt Nam - nước tiên phong ký kết Hiệp định thương mại tự do với Liên minh Kinh tế Á - Âu.

Có thể thấy, từ năm 1991 đến nay, quan hệ Việt-Nga từng bước chuyển từ quan hệ anh em sang đối tác chiến lược đến đối tác chiến lược toàn diện, trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, an ninh-quốc phòng…phối hợp lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế, trên nền tảng truyền thống do Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng từ Cách Mạng Tháng Mười và suốt đời dày công vun đắp. Cội nguồn ấy là sức mạnh to lớn, luôn nhắc nhở và cổ vũ hai dân tộc đoàn kết gắn bó vì hạnh phúc và hòa bình của nhân dân hai nước.

Cẩm Trang