Đến nay, các đơn vị đã quan tâm mở rộng phát triển các loại dược liệu có thế mạnh và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương, như đầu tư hỗ trợ áp dụng công nghệ vào sản xuât, chế biến sản phẩm dược liệu nhằm phát triển bền vững nguồn tài nguyên dược liệu trên cơ sở sử dụng hiệu quả mọi tiềm năng về điều kiện tự nhiên và xã hội của mỗi địa phương. Trong đó: huyện Đắk Glong đưa vào quy hoạch sử dụng đất để xây dựng nhà máy sơ chế, chế biến dược liệu trên địa bàn xã Quảng Sơn với diện tích 5 ha; nhằm đảm bảo ốn định, bền vững, hài hòa, vừa tăng thu nhập cho người dân, vừa không ảnh hướng đến cây trồng lợi thế của địa phương, diện tích trồng cây dược liệu, huyện Đắk Mil đã lồng ghép phát triển dược liệu trong kế hoạch phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, bước đầu những loại dược liệu được Nhân dân phát triển thành hàng hóa có giá trị kinh tế như Gừng, Nghệ, Sả, Đinh lăng, trồng xen trong diện tích cây Cà phê, dưới tán rừng Cao su với diện tích khoảng 20 ha; trong giai đoạn 2018-2022, huyện Krông Nô đã phát triển được 516 ha cây dược liệu các loại, gồm Sâm cau, Đinh lăng, Mật nhân, Hoài sơn, Sả, Gừng, Riềng, cây thuốc nam (Hương nhu, Đại đương quân, Sâm bô chính, Chùm ngây, Cây trầu không, Lá lốt), cây gia vị, rau (Lá mơ, Nghệ, Tía tô, Lá gai, Cúc tần); huyện Cư Jút nhân rộng và phát triển trên 47 ha cây dược liệu, sản lượng thu hoạch ước đạt trên 290 tấn, gồm các loại cây dược liệu chính như Gừng 15 ha, sản lượng 120 tấn; Nghệ 7 ha, sản lượng 60 tấn; Sả 10 ha, sản lượng 20 tấn; Gấc 10 ha, sản lượng 40 tân, Đinh lăng 5 ha, sản lượng 50 tân; Thành phô Gia nghĩa phát triển chủ yếu một số dược liệu Gấc, Gừng, Nghệ vàng, Đinh lăng, đã triển khai được 02 mô hình nuôi cấy mô một số loại nấm dược liệu mang lại hiệu quả kinh tế cao (nuôi cấy mô nấm Đông trùng hạ thảo và nấm Linh chi đỏ). Huyện Tuy Đức năm 2018, bằng nguồn vốn sự nghiệp khoa học công nghệ đã triển khai 0,2 ha mô hình trồng cây Sâm Đương quy trên địa bàn xã Đắk Búk So.

Cùng với việc quan tâm mở rộng phát triển các loại dược liệu có thế mạnh và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương, để phát huy tối đa tiềm năng về cây dược liệu dưới tán rừng, một số đơn vị chủ rừng đã và đang xây dựng kế hoạch trồng, phát triển, khai thác dược liệu thông qua các phương án quản lý rừng bền vững như Công ty TNHH MTV đầu tư phát triển Đại Thành diện tích 18.221,97 ha; Công ty TNHH MTV Đắk N’Tao diện tích 12.207,02 ha; Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Đắk Wil diện tích 28.869,34 ha; Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên diện tích 24.744,76 ha; Ban Quản lý rừng phòng hộ Thác Mơ diện tích 6.567,69 ha.

Dự trên tiểm năng, lợi thế về phát triển cây dược liệu, hiện nay UBND tỉnh đã hấp thuận chủ trương đầu tư cho 02 dự án với tổng số vốn đầu tư trên 42 tỷ đồng, các dự án đang triển khai hoạt động ổn định (Nhà máy liên hiệp sản xuất, chế biến nông lâm sản, dược liệu, thực phẩm và nước uống của Công ty CP sản xuất, chế biến nông lâm sản, dược liệu sạch Đắk Nông, quy mô 4,63 ha; Dự án đầu tư trồng cây dược liệu và trồng rừng sản xuất của Công ty CP sản xuất, chế biến nông lâm sản, dược liệu sạch Đắk Nông, quy mô 34,1 ha).

Công tác khám, chữa bệnh bằng Y Dược cổ truyền được triển khai từ tỉnh đến cơ sở, 71/71Trạm Y tế có bố trí cán bộ y học cổ truyền (YHCT) để thực hiện công tác khám, chữa bệnh bằng YHCT cho Nhân dân, có các vườn thuốc nam để hướng dẫn Nhân dân bảo tồn và sử dụng các nguồn dược liệu sẵn có ở địa phương đế chữa các bệnh thông thường tại nhà. Trong giai đoạn 2018-2020, có 187 vị thuốc từ dược liệu được sử dụng tại các đơn vị khám, chữa bệnh bằng bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh với tổng kinh phí sử dụng khoảng 62 tỷ đồng trong đó, một số loài có thể khai thác, trồng ở tỉnh Đắk Nông như Thiên niên kiện, Hoài sơn, Câu đàng, Thổ phục linh và Kim ngân hoa…

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc trồng, chế biến dược liệu trên địa bàn tỉnh còn theo hình thức tự phát nhiều, chưa đồng bộ, số lượng doanh nghiệp, nhà đầu tư phát triển dược liệu theo chuỗi giá trị đặc trưng, liên kết hình thành vùng hàng hóa bền vững còn hạn chế. Số lượng doanh nghiệp, nhà đầu tư quan tâm đầu tư về lĩnh vực phát triển cây dược liệu còn thấp, chưa tương xứng với quỹ đất phát triển nông nghiệp của tỉnh (chưa có nhà máy chế biến, sản xuất dược liệu và thuốc từ dược liệu). Việc thu gom, sơ chế dược liệu cùng với các loại nông lâm sản khác (Điều, Sa chi, Tiêu) được thu gom vào thời gian khô ráo, không mưa và chủ yếu được phơi khô tự nhiên hoặc sấy thủ công bằng bếp than, củi. Chưa đầu tư đúng mức cho nghiên cứu chọn lọc giống, kỹ thuật sản xuất giống, tiêu chuẩn chất lượng giống cây dược liệu phù hợp của tỉnh. Các vùng trồng dược liệu đang sử dụng giống nguyên thủy, giống tự sản xuất, tự chọn lọc không được đánh giá, tiêu chuẩn hóa…

Thời gian tới, để phát triển cây dược liệu tương xứng với tiềm năng, lợi thế của địa phương theo tinh thần Chỉ thị số 22-CT/TU, ngày 20/9/2017 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, hướng đến hình thành các vùng sản xuất nông - lâm kết hợp, nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ tài nguyên rừng bền vững, các cấp ủy, chính quyền địa phương, tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các kiến thức cho người dân về lợi ích và công dụng chữa bệnh của một số loại dược liệu phổ biến, nâng cao ý thức, trách nhiệm về việc bảo tồn và phát triển bền vững cây dược liệu, không phá bỏ các loại cây dược liệu quý; quản lý, khai thác và sử dụng có hiệu quả nguồn dược liệu tự nhiên, phục vụ mục tiêu khám, chữa bệnh và phát triển kinh tế; chú trọng việc bảo hộ, bảo tồn và phát triên nguồn dược liệu quý có giá trị; tổ chức rà soát diện tích đất, các vùng có điều kiện phù hợp đế đưa vào trồng cây dược liệu, thực hiện tốt công tác quản lý bảo vệ rừng, gắn với việc quản lý và bảo vệ nguồn cây dược liệu quý mọc dưới tán rừng; phát hiện và xử lý kịp thời việc khai thác dược liệu trái phép, mang tính tận diệt của người dân. Triển khai xây dựng các mô hình trồng thử nghiệm một số loại dược liệu theo đặc thù của từng địa phương để đánh giá khả năng thích nghi, dược tính và hiệu quả kinh tế từ đó triển khai nhân rộng trong Nhân dân thông qua việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Thanh Tùng