Tác phẩm được in lần đầu trên Tạp chí Học tập (nay là Tạp chí Cộng sản), sau đó được Nhà xuất bản Sự thật (Nhà xuất bản Chính trị quốc gia ngày nay) in thành sách và phát hành trong tháng 12-1958. Cuốn sách chưa đầy 20 trang, nhưng nội dung rất phong phú, cách viết súc tích, văn phong giản dị, dễ hiểu, chứa đựng những tư tưởng lớn về đạo đức mới - đạo đức cách mạng.

Là tác phẩm đầu tiên và duy nhất trình bày một cách hệ thống, hoàn chỉnh và bao quát những vấn đề cơ bản về đạo đức cách mạng. Trong đó, chủ yếu làm bật lên hai nội dung đó là khẳng định vị trí, vai trò, tiêu chuẩn quan trọng của đạo đức cách mạng, đồng thời chỉ rõ kẻ thù, những nguy cơ đạo đức cách mạng, đó là chủ nghĩa cá nhân và nêu rõ những biện pháp để ngăn ngừa và sửa chữa căn bệnh đó.

Trước hết, về vai trò, vị trí và tiêu chuẩn của đạo đức cách mạng.

Trong tác phẩm, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn cán bộ, đảng viên phải luôn trau dồi đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, bởi vì người “có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước. Vì lợi ích chung mà không ngần ngại hy sinh tất cả lợi ích riêng của cá nhân mình, thậm chí sẵn sàng hy sinh cả tính mạng của mình”[1]. Đạo đức cách mạng giúp mỗi người “khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, không lo kèn cựa về mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hoá”[2].

Đạo đức cách mạng ở đây không phải là cái gì trừu tượng, cao xa hoặc từ trên trời rơi xuống, mà là những điều hết sức bình thường, hết sức cụ thể, dễ hiểu, đó là: “Quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất. Ra sức làm việc cho Đảng, giữ vững kỷ luật của Đảng, thực hiện tốt đường lối, chính sách của Đảng. Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc. Ra sức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, luôn luôn dùng tự phê bình và phê bình để nâng cao tư tưởng, cải tiến công tác của mình và cùng đồng chí mình tiến bộ”[3]. “Đạo đức cách mạng của người đảng viên là bất kỳ khó khăn đến mức nào cũng kiên quyết làm đúng chính sách và nghị quyết của Đảng, làm gương mẫu cho quần chúng. Mọi đảng viên phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trước nhân dân, trước Đảng”[4].

Sự nghiệp cách mạng là của quần chúng, Đảng chỉ vững mạnh khi có quan hệ máu thịt với quần chúng nhân dân. Cho nên, “Đạo đức cách mạng là hòa mình với quần chúng thành một khối, tin quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần chúng”[5], có thể nói, gắn bó mật thiết với nhân dân là chính là tư cách và bổn phận của người đảng viên.

Thứ hai, chống chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng.

Phần đầu tác phẩm, Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích về nguồn gốc của chủ nghĩa cá nhân, giải thích về sự tồn tại những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân trong cán bộ, đảng viên, trong các cơ quan đảng và chính quyền. Theo đó, chủ nghĩa cá nhân là “vết tích xấu nhất và nguy hiểm nhất của xã hội cũ”, “là một thứ rất gian xảo, xảo quyệt; nó khéo dỗ dành người ta đi xuống dốc”[6]. Vì “Chủ nghĩa cá nhân trái ngược với đạo đức cách mạng, nếu nó còn lại trong mình, dù là ít thôi, thì nó sẽ chờ dịp để phát triển”[7].

Người phê phán “một số đảng viên, cán bộ đang còn xa xỉ, tham ô, lãng phí, không biết tiếc, biết tôn trọng của công, không biết thương tiếc của cải do mồ hôi, nước mắt đồng bào làm ra. Do đó mà đẻ ra xa xỉ...Ðã có cái áo rồi còn muốn hai ba cái như thế là lãng phí. Lại muốn mua thứ này thứ khác mà thiếu tiền sinh ra tham ô”[8]. Do đó, Người khẳng định, muốn chủ nghĩa xã hội thành công thì phải chống được chủ nghĩa cá nhân và phải thực hiện cho được đạo đức cách mạng, “thắng lợi của chủ nghĩa xã hội không thể tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân”[9] và cách thức để gột rửa sạch những vết tích xấu xa của xã hội cũ, chống lại chủ nghĩa cá nhân là phải rèn luyện đạo đức cách mạng, phải thường xuyên, liên tục, ra sức học tập, tu dưỡng, tự cải tạo để tiến bộ mãi. Bởi vì: “Cách mạng tiến lên mãi, Ðảng tiến lên mãi. Cho nên người cách mạng cũng phải tiến lên mãi”[10]. Kết luận tác phẩm, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, nhất định chúng ta sẽ chiến thắng chủ nghĩa cá nhân.

Có thể nói, tác phẩm Ðạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đời cách đây đã 64 năm nhưng những nội dung, những vấn đề có tính nguyên tắc để bảo đảm vai trò lãnh đạo của Ðảng, để chống chủ nghĩa cá nhân, để xây dựng một Ðảng vững mạnh, một chính quyền hướng về Nhân dân, một đội ngũ công chức xứng đáng là công bộc của Nhân dân vẫn còn nguyên giá trị, qua đó định hướng cho cán bộ, đảng viên xây dựng nền tảng đạo đức vững chắc trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay.

Đại hội XIII (2021) của Đảng đã tổng kết một số bài học từ thực tiễn của công cuộc đổi mới, trong đó bài học hàng đầu là về xây dựng Đảng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu thì “Việc tu dường, rèn luyện đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa thường xuyên, một số suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; vẫn còn tình trạng nói không đi đôi với làm; không tuân thủ nguyên tắc của Đảng; quan liêu, tham nhũng, lãng phí, cá nhân chủ nghĩa, thực dụng, bè phái, gây mất đoàn kết nội bộ…”[11].

Nghị quyết Trung ương 4, khóa XIII nhận định: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ tính chất, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói chưa đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật đảng, vi phạm kỷ luật…”[12]. Từ thực trạng đó, Đại hội XIII chủ trương đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, chủ động, quyết liệt hơn, kiên quyết chống tham nhũng và những tiêu cực khác, quyết tâm quét sạch chủ nghĩa cá nhân, chống chủ nghĩa cá nhân là yêu cầu bức thiết vì nó là nguồn gốc của mọi suy thoái, tiêu cực trong Đảng và hệ thống chính trị.

Trên tinh thần đó, cần “Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, thực hiện thường xuyên, sâu rộng, có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về trách nhiệm nêu gương…Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, làm cho mỗi cán bộ, đảng viên thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của mình, luôn vững vàng trước khó khăn, thách thức và không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng”[13], phải: “Kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa “xây” và “chống”, xây là nhiệm vụ cơ bản, chiến lược, lâu dài, chống là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên”[14]. Cho nên, mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức đầy đủ, sâu sắc vai trò, vị trí quan trọng của công tác xây dựng Đảng về đạo đức; về tính cấp thiết phải nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân.

Thực tế, những vụ án tiêu cực, tham nhũng gây thiệt hại hàng ngàn tỷ đồng, gây tổn thất về cán bộ vừa qua đã cho thấy: Cuộc đấu tranh phòng và chống chủ nghĩa cá nhân, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng đã bước đầu đem lại kết quả tốt, đem lại niềm tin đối với nhân dân. Rõ ràng, chống chủ nghĩa cá nhân, chống “giặc nội xâm” là cuộc đấu tranh phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, quyết tâm cao, dũng cảm, kiên quyết, kiên trì, không bao che, bao biện, giữ vững sự đoàn kết nhất trí trong Đảng. Đặc biệt, cuộc đấu tranh này phải được tiến hành một cách toàn diện, đồng bộ đối với mọi đảng viên, trên tất cả các mặt công tác, các lĩnh vực, song, phải có những bước đi thích hợp, thận trọng, có trọng tâm, trọng điểm, bởi “đây là một cuộc chiến chống lại những gì đã cũ kỹ, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi”[15], để củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước với chế độ; để mỗi cán bộ, đảng viên đã nỗ lực rồi thì phải nỗ lực hơn nữa để tu dưỡng, rèn luyện mình; để xứng đáng với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân; để giữ bằng được cho mình điều thiêng liêng nhất đó là danh dự, vì danh dự là điều thiêng liêng, cao quý nhất như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần nhấn mạnh.

Cẩm Trang