75 năm ra đời tác phẩm “Đời sống mới” của chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn vẹn nguyên giá trị trong việc xây dựng con người mới, xã hội mới hiện nay (Ảnh:Tư liệu)

Tác phẩm “Đời sống mới” với cách viết dưới dạng bài báo phỏng vấn, ngoài lời tựa, tác phẩm được kết cấu thành 19 phần, đánh số thứ tự từ I đến XIX, trình bày theo cách hỏi-đáp. Thông qua tác phẩm, những vấn đề cơ bản, từ mục đích, nội dung xây dựng đời sống mới với từng nhóm đối tượng và môi trường cụ thể, cho đến phương châm và phương pháp xây dựng đời sống mới đã được đề cập vắn tắt, thiết thực, dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ thực hiện. Sau 75 năm, tác phẩm vẫn vẹn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn trong việc xây dựng con người mới, xã hội mới giai đọan hiện nay. Theo đó, các cấp ủy không ngừng tuyên truyền và trước hết nêu gương xây dựng đời sống mới trong mỗi gia đình, ngoài xã hội. Hơn lúc nào hết, phải đề cao các giá trị cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, là hạt nhân cốt lõi, nền tảng vững chắc trong cuộc sống.

Trong Lời tựa tác phẩm “Đời sống mới”, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng việc tất yếu phải xây dựng đời sống mới: “Trong lúc kháng chiến cứu quốc chúng ta phải đồng thời kiến quốc. Thực hành đời sống mới là một điều cần kíp cho công cuộc cứu quốc và kiến quốc”[1], đó là một công việc quan trọng. Đồng thời, Người viết: “Tôi mong đồng bào ta mỗi người có một quyển Đời sống mới để xem, để hiểu, để thực hành đời sống mới. Như thế, chúng ta nhất định sẽ tiến bộ”[2].

Mở đầu tác phẩm, Người đặt vấn đề: “Sao gọi là đời sống mới”? Người khẳng định “Đời sống mới” là: “Không phải cái gì cũ cũng bỏ hết, không phải cái gì cũng làm mới. Cái gì cũ mà xấu, thì phải bỏ. Thí dụ: Ta phải bỏ hết tính lười biếng, tham lam. Cái gì cũ mà không xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa đổi lại cho hợp lý. Thí dụ: Đơm cúng, cưới hỏi quá xa xỉ, ta phải giảm bớt đi. Cái gì cũ mà tốt, thì phải phát triển thêm. Thí dụ: Ta phải tương thân tương ái, tận trung với nước, tận hiếu với dân hơn khi trước. Cái gì mới mà hay thì ta phải làm… Làm thế nào cho đời sống của dân ta, vật chất được đầy đủ hơn, tinh thần được vui mạnh hơn. Đó là mục đích đời sống mới”[3]. Xây dựng đời sống mới chính là sửa đổi những việc rất cần thiết, phổ thông, thường ngày của mọi người như: “sửa đổi cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi lại, cách làm việc”[4], bởi chỉ có bắt đầu sửa đổi từ những nhu cầu cơ bản nhất của con người thì mới có thể thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng đời sống mới.

Nội dung “Đời sống mới” bao gồm hai thứ: “Một là đời sống mới riêng, từng người. Hai là đời sống mới chung, từng nhóm người, như các bộ đội, các nhà máy, các trường học, các công sở, v.v..”[5]. Người chỉ rõ một cách tỉ mỉ việc xây dựng đời sống mới ở trong một nhà, một làng, một trường học, trong bộ đội, trong công sở, trong xưởng máy. Thực hành đời sống mới là công việc của mọi người dân, bắt đầu từ cội nguồn là mỗi người, gia đình, làng xã. Theo đó, trong một nhà, cần chú trọng tinh thần và vật chất, phải trên thuận dưới hòa, đối với mọi việc phải có kế hoạch, ngăn nắp và hăng hái làm gương. Trong một làng thì cần tổ chức hợp tác xã cho hoạt động sản xuất, loại bỏ những phong tục không tốt, xóa mù chữ, giữ gìn vệ sinh thật tốt. Trong trường học, cần chú trọng dạy đạo đức cho học sinh, biết kính trọng sự cần lao, rèn luyện sức khỏe và tham gia việc tăng gia sản xuất. Trong bộ đội, phải kỷ luật cực kỳ nghiêm, siêng tập luyện, biết tiết kiệm, giữ gìn vệ sinh, ai cũng biết chữ, biết ít nhiều về chính trị, tăng gia sản xuất, giúp đỡ dân, làm cho dân phục, dân tin và dân yêu. Trong các công sở, vì là làm việc cho dân nên sẽ có ít hoặc nhiều quyền hành, vì vậy phải làm gương cho việc thực hành đời sống mới; để không trở thành con sâu mọt của dân cần phải giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính. Trong nhà máy thì chủ và thợ cần hợp tác chặt chẽ để tăng năng suất và cùng nhau hưởng lợi ích, góp phần phát triển lợi ích nước nhà.

Trong thực hành “Đời sống mới” về tổ chức, về sản xuất, về vệ sinh, về văn hóa, về kháng chiến đều phải thi đua giữa người này với người khác, nhà này với nhà khác, làng này với làng khác để trở thành kiểu mẫu. Bởi vậy, xây dựng đời sống mới “lợi nhiều chứ không hại. Lợi cho toàn thể, mà không hại đến cá nhân. Không có gì cao xa khó khăn, làm thì thấy kết quả ngay trước mắt… Vì vậy có quyết tâm thì đời sống mới rất dễ làm”[6].

Để nhân dân nhận thức đúng và thực hành tốt đời sống mới, khi tuyên truyền xây dựng “Đời sống mới”, Bác kêu gọi, cổ vũ, động viên mỗi người dân Việt Nam phát huy những phẩm chất, giá trị tốt đẹp của truyền thống dân tộc: “Sốt sắng yêu Tổ quốc”, “việc gì lợi cho nước, phải ra sức làm. Việc gì hại đến nước, phải hết sức tránh”, “sẵn lòng công ích”, “chớ kiêu căng”, “chớ nịnh hót”, “chớ tham lam”, “chớ bủn xỉn”, làm việc “siêng năng, có ngăn nắp, có tinh thần phụ trách”, “làm đến nơi đến chốn”, “tẩy sạch óc kiêu ngạo, tụ phụ, mà giáo dục thực dân còn để lại”… để thực hành đời sống mới, làm cho đời sống mới lan rộng, ăn sâu, bén rễ trong đời sống của nhân dân khắp mọi miền đất nước. Đồng thời, “phải tuyên truyền, giải thích, làm gương”[7] bắt đầu từ mỗi cá nhân, đến trong từng gia đình, trong mỗi làng và sau đó lan tỏa ra khắp cả nước. Khi trông thấy hiệu quả thì chắc những nơi khác sẽ hăng hái làm theo. Bởi vậy, trong quá trình tuyên truyền phải “hăng hái, bền gan, chịu khó, đồng thời phải cẩn thận, khôn khéo, mềm mỏng”[8]. Bên cạnh đó, cần ra sức khuyến khích giúp đỡ cho dân làm, tổ chức thi đua gắn với khen thưởng tạo động lực, gắn kết các bộ phận cùng nhau hăng hái thi đua thực hành đời sống mới.

Có thể thấy, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tác phẩm “Đời sống mới” không chỉ có giá trị to lớn trong việc xây dựng con người, xã hội Việt Nam mới, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ mà còn khơi dậy sức mạnh đại đoàn kết các tầng lớp nhân dân Việt Nam.’

Kế thừa và phát huy những giá trị trong tác phẩm “Đời sống mới” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, giai đoạn hiện nay, trong thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập, cần xây dựng con người Việt Nam với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người, giá trị của quốc gia - dân tộc. “Từng bước vươn lên khắc phục những hạn chế của con  người Việt Nam; xây dựng con người Việt Nam thời đại mới, gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa giá trị truyền thống với giá trị hiện đại”[9]. Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Nêu cao tinh thần tương thân, tương ái, đoàn kết, trọng tình nghĩa, trọng công lý và đạo lý xã hội. Xây dựng các quy tắc ứng xử văn minh trong các cơ quan công quyền, trong cộng đồng, nhất là trong không gian mạng. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh chống tham ô, tham nhũng, tiêu cực; chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “quét sạch chủ nghĩa cá nhân”. Chú trọng thực hiện quy định nêu gương của cán bộ, đảng viên. Thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 các khóa XI, XII và đặc biệt là các Kết luận, quyết định của Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII của Đảng mới đây về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị. Qua đó, khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn dân tộc; phát huy cao độ những giá trị văn hóa, sức mạnh và tinh thần cống hiến của mọi người Việt Nam, tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để thực hiện thành công mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, 2030, tầm nhìn 2045 mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Cùng với đó, phát huy tư tưởng đoàn kết trong tác phẩm “Đời sống mới” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng, Nhà nước ta đã tập hợp, vận động nhân dân đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, qua đó “Đảm bảo các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp nhau cùng phát triển”[10]. Thông qua các phong trào như: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”; cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; thực hành dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội gắn với việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc góp phần tạo nên một bầu không khí mới, nguồn sinh lực mới tại các cộng đồng dân cư. Phong trào thi đua đã thực sự đi vào lòng dân, phát huy được sức mạnh tổng hợp của nhân dân vào việc xây dựng nông thôn mới, xây dựng khu dân cư ngày càng văn minh, xanh, sạch, đẹp. Qua các phong trào, đời sống văn hoá ở mỗi nhà máy, công trường, nông trường, mỗi đơn vị lực lượng vũ trang, công an nhân dân, mỗi cơ quan trường học, bệnh viện, cửa hàng, mỗi làng xã, mỗi buôn làng đều được thực hiện, góp phần nâng cao đời sống văn hoá cho nhân dân. Phong trào đã thực sự phát huy tiềm năng và huy động sức mạnh tổng hợp của mọi người dân vào việc xây dựng khu dân cư ngày càng văn minh, sạch đẹp, góp phần khơi dậy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Cẩm Trang