Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại”[1] . Đây là tư duy mới, quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với vai trò của khoa học - công nghệ trong tiến trình phát triển đất nước. Là cơ sở quan trọng để các bộ, ngành và địa phương đẩy mạnh phát triển KH&CN trên mọi lĩnh vực của đời sống.

Tại Đắk Nông - 11 năm qua (2012 - 2023), sau khi Tỉnh ủy Đắk Nông ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TU ngày 02/8/2013 “về phát triển khoa học và công nghệ đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” - đây là Nghị quyết chuyên đề đầu tiên về khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh; đồng thời, là Nghị quyết triển khai thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 01/11/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Qua đó, các kỳ đại hội của Đảng bộ tỉnh lần thứ XI, XII luôn đưa nhiệm vụ phát triển khoa học và công nghệ là nhiệm vụ quan trọng, hàng đầu trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Đắk Nông lần thứ XII nhấn mạnh nhiệm vụ “Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, trong đó chú trọng nghiên cứu ứng dụng và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phục vụ giải quyết các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh”[2].

Thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy về hoạt động khoa học và công nghệ; các cấp ủy đảng, chính quyền đã nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí của khoa học và công nghệ đối với quá trình phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, của tỉnh; huy động, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tích cực, chủ động đổi mới công nghệ, ứng dụng những thành tựu khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống; và đạt được những kết quả đáng kể sau:

Từ năm 2012 đến nay, công tác nghiên cứu và ứng dụng khoa học - công nghệ được triển khai khá toàn diện trên các lĩnh vực. Có tổng số 88 nhiệm vụ khoa học và công nghệ được triển khai thực hiện, gồm 21 nhiệm vụ cấp Bộ, cấp Nhà nước và 67 nhiệm vụ cấp tỉnh. Các nhiệm vụ khoa học và công nghệ triển khai trên địa bàn tỉnh đã bám sát theo định hướng, yêu cầu của thực tiễn, nhiều kết quả nghiên cứu đã cung cấp luận cứ khoa học để Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành một số chính sách, quyết định trong công tác quản lý, điều hành, thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn: ngày càng gắn kết hơn với đời sống xã hội, phục vụ khai thác tiềm năng, phát triển du lịch trên địa bản tỉnh, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn tỉnh; góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, đảm bảo an ninh quốc phòng ở địa phương, góp phần thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho người dân. Bên cạnh đó, từ kết quả nghiên cứu khoa học đã cung cấp những luận cứ quan trọng để Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Chỉ thị[3] và thành lập Hội đồng khoa học các ban đảng của Tỉnh ủy - đây là tổ chức tư vấn cho Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực Tỉnh ủy về công tác khoa học và hoạt động nghiên cứu khoa học tại các ban đảng của Tỉnh ủy Đắk Nông; tư vấn cho Thường trực Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy xác định nhiệm vụ nghiên cứu khoa học thiết thực, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, các đột phá chiến lược tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh đề ra.

Trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn: gắn với các chủ trương lớn của tỉnh như Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 07/4/2011 của Tỉnh ủy về phát triển nông nghiệp công nghệ cao; vấn đề tái cơ cấu ngành nông nghiệp được đầu tư nghiên cứu, chiếm khoảng 60% tổng số kinh phí triển khai hàng năm… tập trung vào các vấn đề giống cây trồng; quy trình chăm sóc; công nghệ chế biến theo chiều sâu đối với nông sản chủ lực của địa phương. Việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao trong lĩnh vực nông nghiệp đã góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, mang lại hiệu quả thiết thực góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Tiềm lực khoa học và công nghệ từng bước được tăng cường, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng chuyển giao công nghệ, tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và đời sống của người dân hiện nay[4]. Vấn đề liên kết hợp tác về khoa học và công nghệ được đẩy mạnh nhằm tăng cường chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất, đời sống. Đồng thời, thông qua hoạt động khoa học - công nghệ góp phần đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ trí thức trên địa bàn tỉnh. Theo thống kê (đến thời điểm báo cáo), tỉnh có 8 tiến sĩ và 443 thạc sĩ trong tổng số 16.103 cán bộ, công chức, viên chức có trình độ từ cao đẳng trở lên đang làm việc trong các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan Đảng, tổ chức chính trị - xã hội.

Thị trường khoa học và công nghệ bước đầu được hình thành, đây là cơ hội để doanh nghiệp, người dân có điều kiện tiếp xúc, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, mang lại hiệu quả cao trong sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. Hoạt động liên kết, hợp tác về khoa học và công nghệ: đẩy mạnh hợp tác, liên kết với các Viện nghiên cứu, Trường đại học nhằm tiếp thu, chuyển giao các tiến bộ khoa học công nghệ mới, phù hợp với địa phương, cụ thể: Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, đã hợp tác với các đơn vị, như: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Xã hội Việt Nam; Trường Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Đại học Tây Nguyên... triển khai 10 nhiệm vụ khoa học và công nghệ.

Cơ chế quản lý hoạt động, cơ chế tài chính, hỗ trợ doanh nghiệp... về khoa học và công nghệ từng bước đổi mới, ngày càng đi vào chiều sâu, phù hợp với đặc thù của ngành. Cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp được đổi mới, hướng đến nâng cao vai trò tự chủ.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động khoa học - công nghệ tỉnh Đắk Nông vẫn còn những tồn tại, hạn chế, khó khăn trong triển khai thực hiện, cụ thể:

Công tác tham mưu, cụ thể hóa các chính sách, văn bản cấp trên vào thực tiễn của địa phương đôi lúc chưa đầy đủ, kịp thời dẫn đến hoạt động khoa học và công nghệ chưa đổi mới kịp với yêu cầu thực tế.

Tiềm lực khoa học và công nghệ của địa phương mặc dù đã được đầu tư, trang bị nhưng vẫn còn thiếu, không đồng bộ và chưa đáp ứng được xu thế hội nhập hiện nay. Hoạt động hợp tác với các cơ sở nghiên cứu, trường đại học chưa thật sự gắn kết chặt chẽ, chưa khai thác hết tiềm năng của hai bên, hiệu quả chưa cao. Nguồn nhân lực khoa học và công nghệ của tỉnh còn thiếu và yếu. Bộ máy làm công tác khoa học và công nghệ cấp cơ sở thiếu ổn định. Hội đồng Khoa học và công nghệ cấp cơ sở hiệu quả hoạt động chưa cao; kinh phí đầu tư cho khoa học và công nghệ còn rất hạn chế.

Hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ vẫn còn hạn chế sức lan tỏa, kết quả nghiên cứu chậm áp dụng vào thực tiễn. Thiếu sự gắn kết trong việc tham gia đề xuất, đặt hàng nhiệm vụ khoa học và công nghệ liên quan đến các vấn đề cấp thiết của ngành, lĩnh vực. Vấn đề liên kết trong nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ giữa các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp, người dân còn hạn chế; hoạt động ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất chủ yếu quy mô nhỏ, tự phát. Thiếu vắng các nhiệm vụ khoa học phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết các vấn đề căn cơ, cấp bách của cấp ủy đối với các lĩnh vực xây dựng Đảng; nâng cao sức lãnh đạo, điều hành, tổ chức thực hiện thành công đối với các nghị quyết chuyên đề trên các lĩnh vực được nghị quyết đại hội qua các nhiệm kỳ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo.

Việc đăng ký xác lập quyền sở hữu tài sản trí tuệ của doanh nghiệp, người dân chưa nhiều, chưa khai thác hết tiềm năng, giá trị tài sản trí tuệ tăng trưởng chậm nên không có sức lan tỏa. Hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo mới bước đầu triển khai, chưa tạo được sức lan tỏa tại địa phương. Hoạt động hồ trợ doanh nghiệp còn ít; thị trường khoa học và công nghệ còn sơ khai chưa được đẩy mạnh, số lượng doanh nghiệp khoa học và công nghệ của tỉnh rất ít.

Nhận thức và sự quan tâm của một số cơ quan, đơn vị và các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp về vai trò của khoa học và công nghệ đối với phát triển kinh tế - xã hội còn hạn chế. Hoạt động đầu tư, nghiên cứu khoa học - công nghệ và đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp còn hạn chế và chậm đổi mới, điều này làm giảm vai trò của khoa học công nghệ với nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp.

Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại, hạn chế:

Một số cấp ủy chưa quan tâm đúng mức về vị trí, vai trò của khoa học và công nghệ nên chưa tập trung các nguồn lực lãnh đạo, chỉ đạo một cách tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ phát triển khoa học và công nghệ phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.

Các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành Luật Khoa học và Công nghệ còn thiếu và chưa đồng bộ, đặc biệt là Nghị định hướng dẫn về cơ chế đầu tư, tài chính cho hoạt động khoa học - công nghệ đã ảnh hưởng rất nhiều đến sự thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ trên địa bàn tỉnh.

Xuất phát điểm về kinh tế - xã hội, trình độ dân trí còn thấp; điều kiện địa hình, cơ sở hạ tầng giao thông đi lại còn nhiều khó khăn ảnh hưởng đến việc tiếp cận thông tin về khoa học và công nghệ; vấn đề tuyên truyền, hướng dẫn, kiểm tra, kiểm soát chưa được đẩy mạnh...

Tiềm lực khoa học và công nghệ, đặc biệt là hệ thống các cơ sở nghiên cứu thực nghiệm, trường đại học... ở tỉnh Đắk Nông chưa được hình thành; đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh còn thiếu cả về số lượng và yếu về chất lượng nên khó khăn trong công tác tham gia phản biện, đóng góp ý kiến trong các hội đồng khoa học, ảnh hưởng đến việc đánh giá chất lượng các nhiệm vụ khoa học, công nghệ trên địa bàn tỉnh; các doanh nghiệp trên địa bàn chủ yếu là nhỏ, siêu nhỏ, tiềm lực yếu, chưa quan tâm nhiều đến đầu tư ứng dụng công nghệ. Hệ sinh thái khởi nghiệp đối mới sáng tạo mới bước đầu được hình thành.

Đầu tư cho hoạt động khoa học và công nghệ còn thấp, chủ yếu là ngân sách Nhà nước, cơ chế hỗ trợ kinh phí triển khai công đoạn ứng dụng kết quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ đi vào thực tế đời sống gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đen thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

11 năm triển khai Nghị quyết 20-NQ/TW về hoạt động khoa học - công nghệ trong điều kiện kinh tế - xã hội của một tỉnh mới được tái thành lập, bên cạnh những kết quả đầy cố gắng nỗ lực của các cấp ủy đảng, chính quyền thì vẫn còn nhiều những khó khăn, tồn tại cần phải tập trung tháo gỡ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra, đó là thời kỳ của Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, tạo ra cả thời cơ và thách thức đối với mọi quốc gia, dân tộc. Đây là thách thức lớn đối với Đắk Nông trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ hội nhập, phải có định hướng rõ ràng, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững.

Với những yêu cầu đó, trong thời gian tới, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy tiếp tục tham mưu Tỉnh ủy, trực tiếp là Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực Tỉnh ủy lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian tới, cụ thể:

1. Lãnh đạo công tác nghiên cứu, tập trung công tác nghiên cứu ứng dụng, cung cấp luận cứ khoa học, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy trong công tác xây dựng Đảng, và các nhiệm vụ trọng tâm, đột phá được Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XII đề ra.

2. Lãnh đạo công tác nghiên cứu chính sách quản lý tài chính về hoạt động khoa học - công nghệ, khuyến khích liên kết giữa các tổ chức khoa học và công nghệ với doanh nghiệp trong nghiên cứu, ứng dụng, đổi mới công nghệ nâng cao giá trị sản phẩm.

3. Quan tâm đào tạo, sử dụng cán bộ trong các tổ chức bộ máy cơ quan chuyên môn quản lý khoa học và công nghệ cấp tỉnh, cấp huyện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

4. Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế. Huy động, phân bổ, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, tạo động lực để phát triển kinh tế nhanh và bền vững.

5. Phát triển một số ngành khoa học và công nghệ mũi nhọn, trực tiếp góp phần giải quyết các vấn đề cấp bách, phù hợp với điều kiện, nguồn lực của địa phương. Ưu tiên chuyển giao, ứng dụng công nghệ tiên tiến vào các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh trọng yếu. Phát triển hạ tầng số và bảo đảm an ninh mạng, tạo điều kiện cho người dân và các doanh nghiệp thuận lợi, an toàn tiếp cận nguồn tài nguyên số, xây dựng cơ sở dữ liệu lớn.

6. Nghiên cứu đảm bảo chi hiệu quả 2% tổng chi ngân sách nhà nước cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật trên địa bàn tỉnh. Chi phải gắn với nhiệm vụ cụ thể, tạo ra sản phẩm chất lượng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đoàn văn kỳ