Xác định văn hóa là tài sản vô giá của quốc gia, đã được các thế hệ cha ông ta để lại, có ý nghĩa, vai trò, vị trí đặc biệt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cũng như trong việc thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Bên cạnh đó, văn hóa còn là phương tiện để giới thiệu về hình ảnh, đất nước Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, tạo tiền đề cho việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Do đó, việc kế thừa, phát huy văn hoá của dân tộc đã được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, xem đây là một nội dung quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và được khẳng định tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Đắk Nông luôn nhất quán phương châm “Phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, văn hóa là nền tảng”. Trong những năm qua, sự nghiệp văn hóa tỉnh Đắk Nông đã có bước chuyển biến tích cực, văn hóa truyền thống được coi trọng và khơi dậy, bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh được gìn giữ và phát huy, mức hưởng thụ văn hóa của người dân được nâng lên, đã tạo chuyển biến nhận thức về tầm quan trọng của lĩnh vực văn hóa, văn học nghệ thuật trong cấp ủy, chính quyền các cấp đối với việc phát huy vai trò văn hóa, văn nghệ vào công tác tuyên truyền vận động Nhân dân yên tâm lao động sản xuất, tăng cường mối đoàn kết của các dân tộc trong cộng đồng dân cư, vươn lên làm giàu cho bản thân và cho đất nước, góp phần giữ vững an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội.

Sau khi Chương trình số 27-CTr/TU được ban hành, các cấp ủy đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội địa phương đã tập trung quán triệt, tuyên truyền, phổ biến mục đích, ý nghĩa, nhiệm vụ, giải pháp về phát triển di sản văn hóa tại Chương trình số 27-CTr/TU đến cán bộ, đảng viên và Nhân dân biết, thực hiện, qua đó đã có sự chuyển biến tích cực về nhận thức và trách nhiệm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XII về sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các loại hình di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ thất truyền của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ giai đoạn 2021 - 2025.

Kết quả thực hiện các chỉ tiêu Chương trình số 27-CTr/TU giai đoạn 2021 - 2025

- Xây dựng 01 Đề án “Bảo tồn phát huy thổ cẩm truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số M’Nông, Mạ, Êđê, Thái, Dao gắn với phát triển du lịch” tỉnh Đắk Nông (Đạt tỷ lệ 100%).

- Xây dựng được 01 hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể Lễ cúng thần rừng của dân tộc Mạ, huyện Đắk Glong trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia (Đạt tỷ lệ 50%).

- Công tác kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa phi vật thể: 100% bon, buôn đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ được kiểm kê, sưu tầm di sản văn hóa phi vật thể. Tổ chức kiểm kê di sản văn hóa cồng chiêng của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh; tổ chức điều tra nghề đan lát truyền thống của các dân tộc thiểu số tại chỗ M’Nông, Mạ, Êđê trên địa bàn tỉnh (Đạt tỷ lệ 100%).

- Phục dựng nguyên gốc thành công 02 lễ hội truyền thống tiêu biểu của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ: (1) Lễ hội Sum họp cộng đồng (Tâm R’nglăp bon) của dân tộc M’Nông tại huyện Đắk R’Lấp; (2) Lễ hội Tăm Plang M’Prang bon (trồng cây Blang - cúng rào bon) của dân tộc M’Nông tại huyện Krông Nô (Đạt tỷ lệ 50%).

- Tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ về công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa phi vật thể truyền thống cho cán bộ, công chức văn hóa của 71 xã, phường, thị trấn (Đạt tỷ lệ 100%).

- Tổ chức Liên hoan dân ca các dân tộc tỉnh Đắk Nông lần thứ I năm 2022 (Đạt tỷ lệ 100%).

Những thuận lợi, khó khăn trong quá trình thực hiện

* Thuận lợi: Chính phủ, các Bộ, ngành trung ương, Tỉnh ủy, HĐND tỉnh, các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương luôn quan tâm, chỉ đạo và ban hành các nghị quyết, chủ trương, chính sách phù hợp cho phát triển văn hóa, quan tâm quán triệt thực hiện các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ công tác bảo tồn và phát huy các loại hình di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ thất truyền của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ trên địa bàn tỉnh Đắk Nông.

Đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh sống tập trung ở các bon, buôn có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời, có nền văn hóa truyền thống độc đáo, giàu bản sắc (đặc biệt là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên).

Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành chức năng trong việc tăng cường vận động, thuyết phục Nhân dân hiểu và ý thức được việc giữ gìn bản sắc văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong đời sống của người dân góp phần bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc trong quá trình hội nhập và hợp tác quốc tế, góp phần cải thiện đời sống tinh thần cho Nhân dân, ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội. 

* Khó khăn, tồn tại: một số địa phương chưa thực sự chủ động trong tổ chức thực hiện khôi phục, bảo tồn, phát huy lễ hội; sự thay đổi và phát triển của nền kinh tế thị trường đã tác động mạnh mẽ đến đời sống vật chất - tinh thần của các tầng lớp Nhân dân, do đó đã làm ảnh hưởng đến việc tổ chức khôi phục các lễ hội truyền thống cũng như công tác vận động người dân tham gia lễ hội. Nguồn ngân sách còn nhiều khó khăn, các lễ hội lớn được tổ chức chủ yếu từ nguồn kinh phí xã hội hóa.

Sự đôn đốc, chỉ đạo, theo dõi của các cấp ủy đảng, chính quyền tại một số địa phương chưa thường xuyên, chưa làm tốt công tác vận động, tuyên truyền cho Nhân dân hiểu và ý thức được trách nhiệm của họ trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Các nghệ nhân am hiểu về lễ hội truyền thống hiện nay tuổi đã cao, một số đã mất không có người kế cận nên ảnh hưởng không nhỏ đến công tác bảo tồn và phát huy các lễ hội truyền thống. Chính sách đãi ngộ cho nghệ nhân tham gia lễ hội còn nhiều hạn chế.

Để thực hiện thành công mục tiêu Chương trình số 27-CTr/TU đề ra, trong thời gian tới cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là, Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các nghị quyết, chỉ thị, chương trình, dự án của Đảng, Nhà nước về sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các loại hình di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ thất truyền của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ nhằm nâng cao nhận thức của xã hội trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa gắn với công tác kiểm tra, giám sát và sơ kết, tổng kết việc triển khai thực hiện.

Hai là, Thực hiện tổng kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ M’Nông, Mạ, Êđê trên địa bàn tỉnh; sưu tầm và xuất bản 01 ấn phẩm quảng bá về ẩm thực dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ tỉnh Đắk Nông.

Ba là, Tổ chức Ngày hội giao lưu văn hóa, thể thao các dân tộc tỉnh Đắk Nông; tổ chức Liên hoan trình diễn cồng chiêng và nhạc cụ truyền thống của đồng bào các dân tổ thiểu số tỉnh Đắk Nông; liên hoan dân ca các dân tộc tỉnh Đắk Nông lần thứ II năm 2024. Đồng thời, tham gia Ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc vùng Tây Nguyên.

Bốn là, Tiếp tục tổ chức các lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể tại một số huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh (dệt thổ cẩm, trang trí hoa văn trên nền vải, đan lát; truyền dạy âm nhạc dân gian cơ bản; chế tác và sử dụng nhạc cụ cồng chiêng...).

Năm là, Tiếp tục đầu tư xây dựng các bon, buôn văn hóa, các điểm đến du lịch tiêu biểu vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh để đón khách du lịch; xây dựng mô hình hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian phục vụ khách tại điểm đến du lịch trên địa bàn tỉnh. Quan tâm đầu tư và đổi mới phương thức quản lý nhà văn hóa cộng đồng để phát huy hiệu quả.

Sáu là, Nâng cao vai trò lãnh đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền và sự phối hợp giữa các ngành, đoàn thể và địa phương trong công tác bảo tồn lễ hội tại cơ sở.

Bảy là, Triển khai hiệu quả Dự án 06 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.

Mỹ Linh