Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định: Muốn thức tỉnh một dân tộc nô lệ của thực dân Pháp ở Đông Dương, thì trước hết phải thức tỉnh thanh niên. Do đó, sau khi tìm được con đường cứu nước, Người đã lựa chọn đối tượng đầu tiên để truyền bá tư tưởng cách mạng vào Việt Nam là thanh niên. Cuối năm 1924, từ Liên Xô, Người đến Quảng Châu (Trung Quốc), liên lạc với nhóm thanh niên yêu nước trong Tâm Tâm xã – một tổ chức cách mạng của nhóm thanh niên Việt Nam yêu nước, lập ra Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên (6- 1925) với dự tính “nó là quả trứng, mà từ đó nở ra con chim non cộng sản”[1], Người trực tiếp tổ chức huấn luyện chính trị cho các thanh niên yêu nước Việt Nam trong tổ chức này, để sau khi Đảng ra đời, những thanh niên trí thức trong Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên là những hạt nhân lãnh đạo của Đảng ta.

Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, trước nhiệm vụ mới là bảo vệ những thành quả cách mạng đã giành được, vừa kháng chiến vừa kiến quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nhiều kỳ vọng vào thanh niên. Người viết: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do thanh niên. Thanh niên muốn là người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cho tương lai đó”[2]. Trong thư Gửi thanh niên và nhi đồng toàn quốc nhân dịp Tết Nguyên đán 1946, Người đã dành những lời đẹp nhất để ca ngợi tuổi trẻ và vai trò của lớp trẻ: “Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”[3].

Có thể nói, suốt cuộc đời mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao trình độ của thanh niên, Người chỉ rõ: “Thanh niên sẽ làm chủ nước nhà, phải học tập mãi, tiến bộ mãi, mới thật là thanh niên”[4]. Và với vị thế là người làm chủ nước nhà, thanh niên phải được giáo dục toàn diện về đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kỹ thuật, lao động và sản xuất. Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh coi việc giáo dục thanh niên là cả một khoa học, “Ta xây dựng con người cũng phải có ý định rõ ràng như nhà kiến trúc. Định xây dựng ngôi nhà như thế nào rồi mới dùng gạch, vữa, vôi, cát, tre gỗ… mà xây nên”[5]. Và bởi, “Óc những người tuổi trẻ trong sạch như một tấm lụa trắng. Nhuộm xanh thì nó sẽ xanh. Nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ”[6]. Điều đó đòi hỏi giáo dục thanh niên phải có nội dung, chương trình phù hợp.

Trước hết, về nội dung giáo dục, Người chủ trương xây dựng một nền giáo dục toàn diện, bao gồm cả đức, trí, thể, mỹ, nhưng phải đặt đạo đức, lý tưởng, tình cảm cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu. Người căn dặn: “Các chú dạy các cháu rất nhiều điều, nhưng có một điều phải làm thật rõ: Làm cán bộ tức là suốt đời làm đày tớ trung thành của nhân dân. Mấy chữ a, b, c này không phải ai cũng thuộc đâu, phải học mãi, học suốt đời mới thuộc được”[7]. Phải bồi dưỡng để thanh niên giỏi văn hóa, giỏi chuyên môn, thấu suốt về chính trị, phải được rèn luyện, bồi dưỡng về thể chất.

Thứ hai, về phương pháp giáo dục, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ, hế hệ trẻ là lớp người trẻ tuổi, đang khát khao lý tưởng, có nhiều ước mơ, hoài bão cao đẹp, trong sáng. Là lớp người ham hiểu biết, ham khám phá, nhạy bén với cái mới, giàu tính sáng tạo. Tuy nhiên, thanh niên cũng có hạn chế là xốc nổi, dễ bị tác động và do thiếu kinh nghiệm nên dễ vấp ngã, dễ nản lòng. Do đó, giáo dục thanh niên phải gắn với các phong trào cách mạng chứ không phải “đào tạo ra những con người thuộc sách làu làu, cụ Mác nói thế này, cụ Lênin nói thế kia”[8]. Cùng với đó, “Cần lấy ngay những gương tốt đó của các cháu và những gương người tốt, việc tốt trong nhân dân để giáo dục các cháu. Không nên nói lý luận suông”[9], đặc biệt, “Bố mẹ, thầy giáo và người lớn phải làm gương mẫu cho các em trước mọi việc”[10]. Có thể nói, nêu gương là một trong những phương pháp giáo dục hữu hiệu đối với thanh niên.

Đồng thời, “Phải khéo léo kết hợp cán bộ già với cán bộ trẻ”[11] để họ bù đắp cho nhau những ưu khuyết mang tính đặc thù của tuổi tác, “Cán bộ trẻ tuy chưa có một số ưu điểm như cán bộ già, nhưng họ lại hăng hái, nhạy cảm với cái mới, chịu khó học tập, cho nên tiến bộ rất nhanh... Không nên coi thường cán bộ trẻ”[12]. Là chủ nhân tương lai của đất nước, kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, điều quan trọng nhất là bản thân thanh niên phải ra sức học tập, tu dưỡng mọi nơi, mọi lúc và suốt đời, “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà! Mình phải làm thế nào cho ích lợi nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào”[13].

Có thể khẳng định, Người đặt trọn vẹn niềm tin vào đoàn viên thanh niên Việt Nam, bởi vậy trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”[14]. Do đó, cùng với chủ trương, đường lối của Đảng, vai trò hạt nhân của Đoàn Thanh niên phải làm tròn nhiệm vụ là nơi đoàn kết, tập hợp thanh niên để giúp Đảng giáo dục họ thành những chủ nhân tương lai của đất nước. Đoàn Thanh niên phải liên hệ rộng rãi và chặt chẽ với các tầng lớp thanh niên, biết tổ chức các phong trào thi đua, tạo môi trường tốt nhất cho thanh niên cống hiến và hư­ởng thụ. Có làm như vậy phong trào của Đoàn mới thực sự phát triển, thực sự là cánh tay phải, đội hậu bị tin cậy của Đảng trong giáo dục và rèn luyện để hình thành nhân cách trong sáng cho thanh thiếu niên.

Trải qua các thời kỳ cách mạng, công tác thanh niên luôn được quan tâm, chú trọng như Nghị quyết chuyên đề số 181, ngày 25-9-1968 về “Tăng cường công tác thanh niên”. Nghị quyết số 26, ngày 04-7-1985 về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên”; Nghị quyết số 25 – NQ/TW, ngày 9-2-1991 của Bộ Chính trị về đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII (1993) được ban hành đã khẳng định “Công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng” Nghị quyết số 25 – NQ/TW (7-2008) về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá tiếp tục khẳng định vai trò to lớn và quan trọng của thanh niên đối với tương lai của dân tộc và tiền đồ của cách mạng Việt Nam…

Những năm qua, phương thức giáo dục của Đoàn liên tục được đổi mới, với nhiều cách làm hay, hiệu quả, như ứng dụng công nghệ hiện đại trong giáo dục chính trị và nắm bắt, định hướng tư tưởng thanh thiếu nhi. Xây dựng giá trị hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới với những tiêu chí cụ thể phù hợp với lứa tuổi, trình độ nhận thức, đặc điểm, điều kiện sống, học tập, lao động của thanh thiếu nhi từ giá trị cốt lõi “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”. Tăng cường thông tin tích cực, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”. Phát hiện, bồi dưỡng, tuyên dương điển hình tiên tiến và huy động người nổi tiếng, có uy tín để định hướng, giáo dục thế hệ trẻ. Sử dụng không gian mạng để giáo dục. Củng cố và phát huy các thiết chế, công cụ tuyên truyền của Đoàn phục vụ nhiệm vụ chính trị. Tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị cao điểm nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn… Nhờ vậy, công tác giáo dục của Đoàn đã đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu đổi mới của hệ thống chính trị, bắt nhịp nhanh hơn với bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu hướng biến đổi nhanh chóng của tình hình thanh thiếu nhi.

Văn kiện Đại hội XIII nhấn mạnh: “Tăng cường giáo dục thế hệ trẻ về lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội; xây dựng môi trường, điều kiện học tập, lao động, giải trí, rèn luyện để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ. Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động sáng tạo, khởi nghiệp, lập nghiệp; làm chủ các kiến thức khoa họ, công nghệ hiện đại, phát huy vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chăm lo nuôi dưỡng, giáo dục, bảo vệ thiếu niên, nhi đồng; dành những điều kiện tốt nhất, sự chăm lo chu đáo nhất cho trẻ em - tương lai của đất nước”[15]. Có thể thấy, giáo dục lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, nuôi dưỡng hoài bão, khát vọng vươn lên, thúc đẩy phong trào thanh niên tình nguyện, xung kích, sáng tạo, khởi nghiệp trong bối cảnh hiện nay là một trong những giải pháp quan trọng để xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa đáp ứng yêu cầu của cách mạng, góp phần thực hiện mục tiêu, tầm nhìn của Đảng đến năm 2030 và khát vọng 2045.

Cẩm Trang