Tháng 6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên – tổ chức cách mạng đầu tiên của nước ta theo xu hướng chủ nghĩa cộng sản khoa học. Hội có Chính cương, Chương trình hoạt động và Điều lệ tóm tắt. Cơ quan tuyên truyền của Hội là tuần báo Thanh niên.

Về mặt lý luận, quan điểm Hội Việt Nam Cách mạng Thanh là sự kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng cách mạng và khoa học của thời đại; là biểu hiện, khái quát những điều kiện, kinh nghiệm lịch sử đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, chống áp bức con người dưới mọi hình thức. Mục đích trước mắt của Hội là truyền bá những quan điểm cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin về giải phóng dân tộc, làm cho nhân dân ta thấm nhuần con đường tất yếu của cách mạng.  

Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên có một vai trò lịch sử đặc biệt, đã vượt qua chính mình để hóa thân thành Đảng Cộng sản Việt Nam, bởi vậy, có thể khẳng định, Hội là tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã làm tròn sứ mệnh lịch sử của mình là chuẩn bị về tư tưởng, chính trị, tổ chức cho một đảng chân chính ra đời ở Việt Nam.

Trước hết, là sự chuẩn bị đường lối chính trị. Chuẩn bị đường lối chính trị của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đúc kết trong tác phẩm Đường cách mệnh do Bộ Tuyên truyền của Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông xuất bản năm 1927. Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên thông qua mối quan hệ bạn bè, báo chí và phong trào “vô sản hóa” đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam, đã hướng phong trào yêu nước đi theo khuynh hướng cách mạng vô sản.

Cụ thể là: xác định mục tiêu của cuộc cách mạng Việt Nam là đánh đổ thực dân Pháp kết hợp chặt chẽ với cuộc đấu tranh chống phong kiến giành lại độc lập cho dân tộc, nhà máy, hầm mỏ cho công nhân, ruộng đất cho nông dân và quyề n sống, quyền tự do cho mọi người. Xác định lực lượng cách mạng; vai trò, vị trí và mối quan hệ của các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội Việt Nam, với công -  nông là lực lượng nòng cốt, là đội quân chủ lực, là gốc cách mạng; còn học trò, nhà buôn nhỏ, điền chủ nhỏ là bầu bạn cách mệnh của công nông. Xác định những điều kiện tiên quyết của cách mạng như: “Trước hết phải có Đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức phải có Đảng và vô sản giai cấp mọi nơi”, Đảng phải vững, phải lấy chủ nghĩa Lênin “làm cốt”. Đảng đó đòi hỏi mọi đảng viên và quần chúng cách mạng phải có đạo đức trong sáng, phải đứng trong các đoàn thể, hội giới, nghề nghiệp, hoặc các phường hội công khai hợp pháp hoặc bí mật bất hợp pháp, đặt dưới sự dưới sự lãnh đạo của Đảng, phải hiểu được bản chất và tuyệt đối tuân theo chủ nghĩa Mác - Lênin thì cách mạng mới đi tới thắng lợi.

Do đặc điểm và mối quan hệ mật thiết giữa “dân tộc cách mạng” và “thế giới cách mệnh”, giữa giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người, nên cách mạng Việt Nam và cách mạng Pháp “phải liên lạc với nhau”; phải xây dựng mối quan hệ với các tổ chức quốc tế Việt Nam muốn cách mạng thành công thì tất phải nhờ Quốc tế Cộng sản giúp đỡ,…

Thứ hai, chuẩn bị nguồn lực lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Tại Quảng Châu, Tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã mở các lớp huấn luyện chính trị, chọn những thanh niên ưu tú ở trong nước và những người Việt Nam yêu nước ở nước ngoài để huấn luyện. Nguyễn Ái Quốc là người trực tiếp phụ trách tổ chức và huấn luyện các lớp học này. Sau khi được đào tạo, các học viên về nước tuyên truyền đường lối cách mạng và thành lập các chi bộ các cấp ở trong nước. Hội đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin và trở thành hạt nhân lãnh đạo phong trào đấu tranh của nhân dân chống thực dân Pháp, nhiều cán bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên sau này đã trở thành những người cộng sản chân chính và là nòng cốt của Đảng ta. Với vai trò là “tổ chức tiền thân”, từ những hạt nhân Việt Nam Thanh niên Cộng sản Đoàn, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã có hàng nghìn hội viên hoạt động trong hầu khắp đất nước.

Thứ ba, đặt nền móng xây dựng hệ thống chính trị. Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đi sâu vận động quần chúng, nhất là sau phong trào “vô sản hóa” đã tập hợp được các tầng lớp nhân dân lao động. Hội đã biết tận dụng các tổ chức công khai hợp pháp để tuyên truyền vận động đông đảo quần chúng và chuyển thành tổ chức chính trị quần chúng của mình. Cuối năm 1928, tại Bắc Kỳ, ở một số nhà máy, xí nghiệp đã có tổ chức công hội, ở nông thôn có tổ chức nông hội ra đời. Ở các tỉnh Nam Bộ, Hội đã xây dựng được các tổ chức hội thể thao, nhóm đọc báo, hội lợp nhà, tổ văn công, tương tế ái hữu, tương trợ giáo chức, hội phụ nữ, … Thông qua các tổ chức này, báo chí tiến bộ như Thanh niên, Việt Nam hồn, Hồi trống tự do, tác phẩm Đường cách mệnh đã đến được với quần chúng nhân dân.

Xét về bản chất chính trị, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là tổ chức tiền thân của Đảng nhưng về hình thức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là phôi thai của một mặt trận dân tộc thống nhất. Hội Thanh niên khẳng định “công nông là gốc cách mệnh” nhưng luôn nhấn mạnh cách mạng là sự nghiệp của dân chúng. Hội không chỉ chủ trương đoàn kết thống nhất dân tộc mà còn mở rộng sự liên kết với các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới. Sự phát triển của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, nhất là trong phong trào “vô sản hóa” đã soi sáng và làm giàu thêm chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam, làm “náo nức” khát vọng của dân chúng được đi theo, được chiến đấu và quyết chiến đấu dưới ngọn cờ của chủ nghĩa cộng sản, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản để thoát khỏi gông cùm nô lệ, để có com no, áo ấm và được học hành.

Sự ra đời và hoạt động của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên khẳng định công lao vĩ đại đầu tiên của lãnh tụ Nguyễn Ái Quôc – Hồ Chí Minh. Người là trụ cột trong việc hoạch định đường lối chiến lược cho cách mạng Việt Nam, đi tới xây dựng một phong trào cộng sản thống nhất, bảo đảm cho cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. 100 năm trôi qua, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên vẫn là viên ngọc quý, tỏa sáng trong lịch sử dân tộc, bởi đó là chất liệu nền tảng truyền đời cho sự tồn tại và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam trên các phương diện, là cơ sở góp phần giữ vững, kế thừa, phát huy những truyền thống đó, làm cho Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng ngang tầm thời đại mới.

Cẩm Trang