Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII tại Đại hội Đảng lần thứ XIII đánh giá tổng kết nhiệm kỳ Đại hội XII và nhìn lại 35 năm đổi mới, đã khẳng định: “Công tác kiểm tra, giám sát và đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được triển khai quyết liệt, bài bản, đi vào chiều sâu, có bước đột phá và đạt những kết quả cụ thể, rõ rệt”[1].

Trong những nhiệm kỳ qua, Đảng ta đã ban hành nhiều văn bản quy định, hướng dẫn quan trọng về công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng, thống nhất, đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở, như: Quy định số 30-QĐ/TW ngày 26/7/2016 thi hành chương VII và chương VIII điều lệ đảng, Quy định số 22-QĐ/TW, 28/7/2021 về công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của đảng; Quy định số 102-QĐ/TW ngày 15-11-2017, quy định xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm; Quy định số 07-QĐi/TW ngày 28/8/2018 về xử lý kỷ luật tổ chức đảng vi phạm; Quy định số 86-QÐ/TW ngày 1/6/2017 của Bộ Chính trị về giám sát trong Ðảng; Quy định số 109-QĐ/TW, ngày 03/01/2018 về công tác kiểm tra của tổ chức đảng đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; Quy định 69-QĐ/TW, ngày 06/7/2022 về kỷ luật tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm. Qua đó, nhận thức của tổ chức đảng, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy về công tác kiểm tra, giám sát, đã có chuyển biến tích cực; có sự chỉ đạo quyết liệt, mạnh mẽ trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; vừa có tác dụng giáo dụng, răn đe, ngăn chặn; vừa là căn cứ để phát hiện, xử lý các sai phạm, giúp mỗi cán bộ, đảng viên tự soi để tu dưỡng, rèn luyện. Đã kịp thời công khai kết quả kiểm tra, kết luận Ủy ban kiểm tra các cấp, góp phần tuyên truyền, phổ biến đến mọi tầng lớp nhân dân, khẳng định tính liêm chính, trong công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng, tạo sức lan tỏa trong hệ thống chính trị.

Kết quả của công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng các cấp trong thời gian qua, đã được Đảng ta khẳng định: “Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng được chỉ đạo tập trung, quyết liệt, toàn diện, đồng bộ, có nhiều đổi mới, có hiệu lực, hiệu quả, nhất là ở cấp Trung ương; hoạt động của cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp được tăng cường, ngày càng siết chặt kỷ luật, kỷ cương”[2], đã góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, kỷ cương, thúc đẩy kinh tế - xã hội của đất nước phát triển nhanh và bền vững; củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, “công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng hệ thống chính trị được đặc biệt chú trọng, triển khai toàn diện, đồng bộ, hiệu quả. “Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng và đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực chuyển biến mạnh mẽ, có bước đột phá gắn kết chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, có hiệu quả, ngày càng đi vào chiều sâu”[3]. Nâng cao uy tín của Đảng trong lãnh đạo, cầm quyền đất nước và hệ thống chính trị, thể hiện nhất quán quan điểm “nói đi đôi với làm”, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không có đặc quyền đặc lợi, bất kể người vi phạm là ai.

Bên cạnh cạnh, những kết quả đạt được, công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng thời gian qua, vẫn còn một số hạn chế: “Công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng chuyển biến chưa đều; công tác phòng ngừa chưa được quan tâm đúng mức”[4]. Như công tác kiểm tra ở một số nơi chưa thường xuyên, quyết liệt, thiếu trọng tâm, trọng điểm; công tác giám sát còn hẹp về phạm vi, đối tượng, kết quả chưa thực chất. “Một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa chú trọng công tác kiểm tra, giám sát; chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm kiểm tra, giám sát của các cơ quan tham mưu, giúp việc”[5]; việc đổi mới phương pháp kiểm tra còn chưa theo kịp tình hình thực tế nên còn khó khăn khi xem xét, đánh giá, kết luận các vụ việc phức tạp, các hành vi mới phát sinh; tính tự giác của tổ chức đảng, đảng viên không cao; kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm ở một số nơi còn chưa được tập trung chỉ đạo quyết liệt, nên kiểm tra chưa nhiều, chất lượng kiểm tra không đồng đều ở các cấp. Việc giám sát đối với cấp ủy viên cùng cấp chưa được đổi mới về phương thức thực hiện nên hiệu quả chưa cao; chưa có phương thức để thực hiện giám sát từ dưới lên. Ủy ban kiểm tra một số nơi còn để tình trạng tố cáo vượt cấp, kéo dài; còn nể nang, né tránh, ngại va chạm, không chủ động hoặc đề nghị xử lý đúng mức với vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên, nhất là khi những vi phạm liên quan đến cấp ủy viên cùng cấp. Việc đổi mới trong cách thức phối hợp giữa tổ chức đảng với cơ quan có liên quan trong một số trường hợp chưa phát huy hiệu quả, có nơi còn hình thức; việc tăng cường trao đổi, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến dấu hiệu vi phạm, tố cáo tổ chức đảng, đảng viên có lúc, có nơi chưa được quan tâm đúng mức. Công tác kiểm tra, giám sát của đảng bộ, chi bộ, nhất là khối địa bàn dân cư và trong các doanh nghiệp (nhất là doanh nghiệp cổ phần hóa, thoái vốn, doanh nghiệp tư nhân), chưa có nhiều đổi mới, thực hiện chưa nề nếp; đảng viên của chi bộ được phân công thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát có lúc, có nơi còn chưa nắm được quy định của Đảng, chưa đáp ứng được yêu cầu; còn hiện tượng không thực hiện hết chức năng, thẩm quyền, còn đùn đẩy trách nhiệm lên tổ chức đảng cấp trên.

Từ thực trạng trên, để công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng góp phần “đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh...Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa”[6], thiết nghĩ cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau:

Một là, tiếp tục tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm, chủ động và quyết tâm chính trị của cấp ủy đối với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng. Các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu cấp ủy phải thực sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng ở địa phương, đơn vị một cách chủ động, thường xuyên, liên tục theo tinh thần “lãnh đạo mà không kiểm tra thì coi như không lãnh đạo”, tránh trình trạng chờ các ngành thanh tra, tư pháp, điều tra xét xử thực hiện hoặc báo chí phản ánh, rồi Ủy ban kiểm tra mới vào cuộc kiểm tra, xem xét. Đồng thời, tập trung đổi mới, tăng cường nội dung, hình thức tuyên truyền công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; chú trọng nhân rộng các nhân tố điển hình, những kinh nghiệm hay; đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực, lệch lạc; mở chuyên trang, chuyên mục về kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng trên các phương tiện truyền thông.

Hai là, cải tiến, đổi mới phương pháp, kỹ năng, quy trình công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng theo phương châm“giám sát phải mở rộng”, “kiểm tra phải có trọng tâm, trọng điểm”; trong đó, coi trọng và tăng cường giám sát để nhắc nhở, cảnh báo, chủ động phòng ngừa những vi phạm. Trong kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, phải chủ động, kịp thời, chọn đúng thời điểm và đúng nội dung kiểm tra, tập trung vào những địa bàn, lĩnh vực dễ xảy ra vi phạm để kết luận rõ ràng, chính xác, khách quan, chứng cứ đến đâu kết luận xử lý đến đó. Việc xử lý kỷ luật phải nghiêm minh; song, cần phải trên tinh thần nhân văn, “trị bệnh cứu người”. Vi phạm của đảng viên, nhất là vi phạm có liên quan đến tham nhũng, cần phải được phát hiện trước hết trong nội bộ tổ chức đảng để sớm ngăn chặn ngay từ khi mới manh nha; tránh gây dự luật, bức xúc trong nhân dân, cán bộ, đảng viên, tạo điểm nóng chính trị. Phát huy vai trò giám sát của nhân dân đối với tổ chức Đảng, cơ quan nhà nước và cán bộ, đảng viên; bài học công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng thời gian qua cho thấy một số vụ việc được kiểm tra, phát hiện nhờ sự phản ánh của quần chúng nhân dân.

Ba là, nâng cao khả năng dự báo về những hành vi vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên trong điều kiện mới. Kết quả của công tác kiểm tra, giám sát thời gian qua đã có tác dụng phòng ngừa, răn đe nhất định đối với cán bộ, đảng viên. Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường; hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự phát triển cuộc cách mạng công nghiệm 4.0, những hành vi vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên trong thời gian tới được dự báo sẽ còn xảy ra nhiều, tinh vi và phức tạp hơn.

Bốn là, tăng cường sự phối hợp với thanh tra, kiểm toán Nhà nước và điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan bảo vệ pháp luật nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu lực kiểm tra, giám sát, tránh chồng chéo, trùng lặp, lãng phí nguồn lực. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, gắn với kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền theo Quy định 114-QĐ/TW, ngày 11/7/2023 về kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Khi các vụ việc vi phạm của cán bộ, đảng viên được phát hiện thông qua công tác kiểm tra, giám sát của Đảng đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì khẩn trương chuyển sang các cơ quan bảo vệ pháp luật để xử lý theo quy định, không giữ lại để “xử lý nội bộ”.

Năm là, chú trọng chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra có trình độ chuyên môn nghiệp vụ giỏi, có bản lĩnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, theo hướng “thà ít mà tốt”, xứng đáng là cơ quan chuyên trách của cấp ủy; vừa có trách nhiệm giúp cấp ủy đề ra được các chủ trương, quyết định đúng đắn, vừa có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chủ trương, quyết định ấy trong thực tế. Qua thực tế, những vi phạm tiêu cực thường là từ sai phạm về bỏ qua nguyên tắc, quy chế làm việc, bè phái, cục bộ, độc đoán chuyên quyền.

Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ thường xuyên của Đảng; để công tác kiểm tra, giám sát kỹ luật Đảng là thanh kiếm sắc bén đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãnh phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ hiện nay, cần sự thống nhất, đoàn kết, quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước, toàn hệ thống chính trị, mỗi cán bộ, đảng viên và toàn xã hội. Góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng và niềm tin yêu, mong đợi của nhân dân.

Bá Hoàng