Trong gia đình, mọi quyết định của cha, mẹ không chỉ ảnh hưởng ngay đến trẻ khi quyết định đó thực hiện mà còn ảnh hưởng tới cách hiểu của trẻ về việc lắng nghe người khác và làm thế nào để giải quyết xung đột về lợi ích. Vì vậy, phương pháp và cách thức giáo dục của gia đình có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của trẻ em.

Từ xưa đến nay, trong tâm lý người Việt luôn nghĩ rằng, phải nghiêm khắc, kỷ luật, trừng phạt con thì con mới nên người. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu khoa học đã cho thấy, việc la mắng, trừng phạt con đưa đến nhiều hệ lụy như: trẻ không thực sự nhận thức được lỗi lầm của mình để rút kinh nghiệm lần sau; đứa trẻ bị tổn thương cả về thể xác và tinh thần; con bị mất tự tin vào bản thân, đặc biệt, trẻ có xu hướng bạo lực trong tương lai hoặc trở thành người vô cảm, tự kỷ…

Hơn nữa, la mắng, đòn roi ở một khía cạnh khác còn xâm phạm vào quyền trẻ em được pháp luật quy định.

Điều 20 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.”

Khoản 1 Điều 37 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em.”

Về quyền được tôn trọng, Luật Trẻ em quy định rõ: “Trẻ em có quyền được tôn trọng đặc điểm và giá trị riêng của bản thân phù hợp với độ tuổi và văn hóa dân tộc; được thừa nhận các quan hệ gia đình”. Cha mẹ và các thành viên trong gia đình có trách nhiệm “Tôn trọng, lắng nghe, xem xét, phản hồi, giải thích ý kiến, nguyện vọng của trẻ em phù hợp với độ tuổi, sự phát triển của trẻ em và điều kiện, hoàn cảnh của gia đình”.

Như vậy, ngay từ khi sinh ra, trẻ em đã là cá thể riêng biệt, có đặc điểm tính cách, tâm lý riêng biệt, con cái không phải thuộc sở hữu của cha mẹ để rồi cha mẹ có thể làm bất cứ điều gì với con, kể cả la mắng, đánh đập, bạo hành. Quyền bất khả xâm phạm về thân thể được Nhà nước công nhận và bảo đảm.

Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình đã quy định nhiều chế tài có liên quan, như quy định phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi đánh đập gây thương tích cho thành viên gia đình; phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng các công cụ, phương tiện hoặc các vật dụng khác gây thương tích cho thành viên gia đình; phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi lăng mạ, chì chiết, xúc phạm danh dự, nhân phẩm thành viên gia đình… Bộ Luật Hình sự cũng đã đưa ra nhiều mức phạt nghiêm khắc đối với các hành vi xâm phạm trẻ em.

Bạn có nghe trẻ em khóc, trẻ em cười?

Có thể nói, pháp luật đã đầy đủ quy định để bảo vệ quyền của trẻ em trong gia đình, tuy nhiên, hơn ai hết, cha mẹ chính là những người cần thay đổi nhận thức rằng từ khi sinh ra, đứa trẻ là một cá thể rất hồn nhiên, nếu trẻ được bao bọc bằng tình yêu thương, được nuôi dưỡng trong môi trường đầm ấm hòa thuận là điều vô cùng quan trọng cho sự phát triển của trẻ sau này. Điều quan trọng nhất trong giai đoạn ấu thơ là đưa đến cho trẻ cảm giác an toàn, cho trẻ cảm nhận được bản thân là một điều tuyệt vời, mọi người đều yêu thương mình, từ đó nuôi dưỡng cảm xúc tự đánh giá bản thân một cách hoàn chỉnh, trên cơ sở đó mới tiếp tục uốn nắn các thói quen và học tập các kiến thức ở các giai đoạn tiếp theo. Mỗi bậc cha mẹ, hãy tôn trọng con như một cá thể độc lập; hãy cho con được tự do khám phá thiên nhiên, cuộc sống; hãy kiên trì giải thích và chỉ ra điểm sai khi con mắc lỗi hay con chưa kiểm soát được cảm xúc của mình; hãy hỏi ý kiến con mỗi khi làm việc gì đó liên quan đến con; và quan trọng nhất, hãy yêu con vì con chính là bản thân con, chứ không phải con giống ai đó mà bố mẹ kỳ vọng.

Điều 11 Luật Trẻ em năm 2016 quy định: “Tháng hành động vì trẻ em được tổ chức vào tháng 6 hằng năm để thúc đẩy phong trào toàn dân chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em; tuyên truyền, phổ biến, vận động cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục, gia đình, cá nhân thực hiện chính sách, chương trình, kế hoạch, dự án, xây dựng các công trình và vận động nguồn lực cho trẻ em.”. Vì vậy, tháng 6 hàng năm, các cấp, các ngành, toàn xã hội lại đẩy mạnh các hoạt động để quan tâm, chăm sóc và bảo vệ trẻ em bằng nhiều hình thức cụ thể và thiết thực. UBND tỉnh Đắk Nông cũng đã ban hành Kế hoạch số 228/KH-UBND ngày 06/5/2022 triển khai Tháng hành động vì trẻ em năm 2022 trên địa bàn tỉnh, trong đó đưa ra một câu khẩu hiệu rất có ý nghĩa cho sự thay đổi nhận thức của người lớn đối với việc giáo dục con trẻ, đó là “Roi vọt không làm trẻ nên người, yêu thương mạnh hơn lời quát mắng”.

Nguyễn Thị Nhàn