Công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng là công tác đảng. Việc tiến hành công tác này, phải đảm bảo đúng nguyên tắc, phương pháp công tác đảng, đúng quy trình, thủ tục, thẩm quyền của chủ thể, trách nhiệm và quyền của đối tượng bị kiểm tra, giám sát và bị thi hành kỷ luật đảng.
Trong đó, phát huy tinh thần tự giác của đảng viên là một trong những nguyên tắc, phương pháp cơ trong công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng. Bởi lẽ, làm tốt phương pháp này, sẽ giúp cho các tổ chức đảng có thẩm quyền xem xét, kết luận toàn diện, thuyết phục nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng.
Từ trong thực tiễn thực hiện nhiệm kiểm tra, giám sát, nhất trong trong xem xét thi hành kỷ luật, các cấp ủy, tổ chức đảng, UBKT các cấp đã thận trọng, thực hiện chặt chẽ quy trình, quy định của Trung ương; vận dụng linh hoạt các phương pháp cơ bản trong công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của đảng trong thực hiện nhiệm vụ. Do đó, nhiều vụ việc khó, phức tạp đã được xem xét, kết luận, xử lý kịp thời, nghiêm minh, có tác dụng răn đe, cảnh báo, cảnh tỉnh, giáo dục phòng ngừa hiệu quả; giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương của Đảng; được cán bộ, đảng viên và nhân dân trong tỉnh đồng tình ủng hộ. Trong đó, có vai trò hết sức quan trọng đó là ý thức tự giác trong mỗi tổ chức đảng và đảng viên về những nội dung sai phạm. Điều này, thể hiện rõ trong quy định của Đảng đó là “tổ chức đảng và đảng viên vi phạm phải được xử lý công minh, chính xác, kịp thời” và việc tự giác nhận hình thức kỷ luật đảng là tình tình giảm nhẹ đối với đảng viên bị xem xét, thi hành kỷ luật đảng “đảng viên chủ động báo cáo vi phạm của mình với tổ chức đảng, tự giác nhận trách nhiệm cá nhân về khuyết điểm, vi phạm và tự nhận hình thức kỷ luật tương xứng với nội dung, tính chất, mức độ vi phạm trước, trong quá trình kiểm tra, giám sát”. Dựa trên những quan điểm đó, cấp ủy, tổ chức đảng, UBKT các cấp đối chiếu, xem xét một cách toàn diện, thận trọng, khách quan về công tác kiểm tra, giám sát của Đảng; góp phần quan trọng về xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, toàn diện, lãnh đạo, chỉ đạo, hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
Tuy nhiên, trong thực tiễn xem xét, xử lý kỷ luật thời gian qua cho thấy, một số trường hợp đảng viên đến mức phải thi hành kỷ luật nhưng không tự giác nhận hình thức kỷ luật, mặc dù đoàn kiểm tra đã chỉ rõ nội dung vi phạm; điều này gây khó khăn, vất vả cho việc thực hiện quy trình thi hành kỷ luật, ảnh hưởng đến sự nghiêm minh, tính giáo dục, răn đe của kỷ luật đảng. Mặt khác, trong kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, đảng viên thường không nhận khuyết điểm, chủ yếu đổ lỗi cho yếu tố khách quan hoặc do cán bộ cấp dưới tham mưu. Hay, khi tổ chức đảng có thẩm quyền xem xét, kết luận có khuyết điểm, vi phạm đến mức phải thi hành kỷ luật thì đảng viên chỉ đề nghị kiểm điểm rút kinh nghiệm hoặc chỉ nhận hình thức kỷ luật thấp so với hành vi vi phạm. Cá biệt, có trường hợp đảng viên đã nghỉ hưu khi bị xem xét, thi hành kỷ luật thì phó mặc cho tổ chức quyết định hình thức kỷ luật nào của đảng cũng chấp nhận. Nguyên nhân do đảng viên vi phạm chưa nhận thức được hoặc nhận thức chưa đầy đủ về khuyết điểm, vi phạm của mình; ý thức tự phê bình của đảng viên vi phạm kém, không đủ bản lĩnh, né trách, sợ nhận sai, ảnh hướng đến vị trí công tác, thành tích của tổ chức đảng, cơ quan đơn vị...
Để khắc phục và phát huy tính tự giác của đảng viên trong thực hiện công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng, trước hết khi xem xét và đề nghị thi hành kỷ luật đảng viên các tổ chức đảng có thẩm quyền phải thực hiện đúng nguyên tắc, trình tự, thủ tục, thẩm quyền, quy trình, quy định của Đảng về xử lý kỷ luật đối với đảng viên vi phạm. Trong quá trình xem xét, phải đảm bảo tính dân chủ, khách quan, công minh, chính xác, kịp thời. Đồng thời, cũng làm tốt công tác tư tưởng đối tượng bị kiểm tra trong quá trình kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng.
Tăng cường tự phê bình và phê bình trong tổ chức đảng. Bởi lẽ, tự phê bình và phê bình là phương pháp chủ yếu trong công tác kiểm tra của Đảng, mà còn thông qua công tác kiểm tra phải từng bước nâng cao tính tự giác, tự phê bình và phê bình của đối tượng kiểm tra. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “kiểm tra phải dùng cách thức thật thà tự phê bình và phê bình, để tỏ rõ hết mọi khuyết điểm và tìm cách sữa chữa khuyết điểm ấy. Như thế cán bộ càng thêm tôn trọng kỷ luật và lòng phụ trách”.
Mỗi cán bộ, đảng viên tự ý thức, trách nhiệm và gương mẫu trong chấp hành đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đặc biệt, là phải tự nhận hình thức kỷ luật nếu có vi phạm đến mức phải thi hành kỷ luật trước tổ chức đảng có thẩm quyền. Ý thức tự giác chấp hành kỷ luật, nhận rõ khuyết điểm, vi phạm và hình thức tương ưng với hành vi vi phạm là một trong những tình tiết giảm nhẹ để cho các tổ chức đảng xem xét, giảm nhẹ hình thức.
Đường Hồng Thắng