Phát huy tinh thần chiến thắng Đức Lập (9/3/1975), 50 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Đắk Mil luôn phát huy truyền thống của quê hương anh hùng, đoàn kết, đồng sức, chung lòng xây dựng Đắk Mil ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Nửa thế kỷ nhìn lại

Đến đầu năm 1975, Quận Đức Lập (huyện Đắk Mil), có 6 xã, dân số có khoảng 18.000 người. Lực lượng địa phương có đội vũ trang công tác và các đội dân quân du kích ở buôn, ấp. Tình hình quân sự trên hướng Đức Lập thời điểm này địch xây dựng 5 cứ điểm quân sự lớn, có công sự, hầm ngầm và nhiều vật cản. Lực lượng địch khá mạnh, gồm: sở chỉ huy hành quân Sư đoàn 23, 02 tiểu đoàn bộ binh, 03 đại đội pháo binh 105 mm, 01 chi đoàn xe tăng, xe bọc thép, 05 đại đội bảo an và một số đơn vị trinh sát, công binh thuộc Sư đoàn 23. Ngoài ra, địch còn có một số tiểu đoàn dân vệ, bảo an đóng ở vòng ngoài với tổng số khoảng 2.400 quân. Với lực lượng quân sự như vậy, địch hy vọng Đức Lập trở thành lá chắn vững chắc phía Tây Nam thị xã Buôn Ma Thuột.

Tháng 02/1975, Ban Thường vụ Tỉnh ủy (Đắk Lắk cũ, nay là Đắk Lắk và Đắk Nông) tiến hành nhiều phiên họp ra nghị quyết và bàn các biện pháp phối hợp với đòn tiến công của bộ đội chủ lực. Huyện Đức Lập (Đắk Mil) nằm trong thế sẵn sàng đón thời cơ, với nhiệm vụ phối hợp với đòn tấn công quân sự, đánh phá bình định, giành dân ở khu vực trọng điểm.

Sư đoàn 10 bộ binh của ta được giao nhiệm vụ “Bước đầu tiêu diệt tuyến phòng thủ Đức Lập, sau đó nhanh chóng cơ động về Buôn Ma Thuột làm lực lượng dự bị chiến dịch”. Thực hiện kế hoạch tác chiến đã vạch ra, đêm 7 tháng 3 năm 1975 ta chuẩn bị xong về hậu cần, thông tin và bắt đầu cho các đơn vị xa nhất thuộc Sư đoàn 10 hành quân về điểm tập kết. Đêm mùng 8 tháng 3 năm 1975, toàn Sư đoàn hành quân và đến 3 giờ sáng ngày 9 tháng 3 tất cả các hướng vào đúng vị trí chiếm lĩnh an toàn. Đúng 5 giờ 35 phút sáng ngày 9 tháng 3 năm 1975, Sư đoàn 10 phối hợp với bộ đội địa phương và lực lượng du kích dồn dập bắn vào căn cứ chỉ huy hành quân của sư đoàn 23 ngụy, căn cứ Núi Lửa và quận lỵ Đức Lập. 90 phút sau bộ binh ta tập trung tiến công địch ở hầu hết các vị trí quan trọng của địch trên tuyến Đức Lập - Đắk Song. Sau một thời gian ngắn hoảng hốt, địch bắt đầu tổ chức phản kích và nhiều vị trí diễn ra các trận đánh giằng co ác liệt. Do nắm địch không chắc, hiệp đồng thiếu chặt chẽ nên địch dựa vào công sự vững chắc và xe tăng đặt ngầm dưới mặt đất chống trả quyết liệt.

Đến sáng ngày 10 tháng 3, ta tổ chức lại lực lượng, hỏa lực đưa hai khẩu pháo 85mm lên đồi Nhà Thờ bắn trực tiếp, chi viện hiệu quả cho bộ binh mở đợt tiến công, mới đè bẹp mọi sự kháng cự của địch, làm chủ trận địa lúc 8 giờ 30 phút. Kết quả, ta loại khỏi vòng chiến đấu đại bộ phận quân địch, bắt sống 50 tù binh, trong đó có trung tá quận trưởng. Vào lúc 9 giờ 30 phút ngày 9 tháng 3, căn cứ chỉ huy hành quân của sư đoàn 23 - một vị trí quan trọng bậc nhất của địch ở Đức Lập đã bị tiêu diệt, tạo điều kiện thuận lợi cho trận then chốt giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột.

Sau khi ta giải phóng Đức Lập, địch ở Gia Nghĩa và huyện Khiêm Đức hoang mang cực độ, bộ máy tề điệp trong các ấp hoàn toàn tê liệt. Vào lúc 5 giờ sáng ngày 23 tháng 3 năm 1975, lực lượng vũ trang của ta làm chủ hoàn toàn Gia Nghĩa. Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Đảng bộ, quân và nhân dân các dân tộc trên địa bàn Quảng Đức (Đắk Nông) kết thúc thắng lợi.
 

Tượng đài Chiến thắng Đức Lập tại Thị trấn Đắk Mil, huyện Đắk Mil

Chiến thắng Đức Lập có ý nghĩa vô cùng to lớn, là trận thắng mở màn của chiến dịch Tây Nguyên, góp phần dứt điểm để bổ sung lực lượng sớm cho Buôn Ma Thuột, đảm bảo thông suốt đường Hồ Chí Minh trên chiến trường Nam Tây Nguyên; tạo đà để quân ta giải phóng Buôn Ma Thuột, giải phóng Gia Nghĩa - Đắk Nông vào ngày 23/3/1975, góp phần quan trọng kết thúc thắng lợi chiến dịch Tây Nguyên, mở ra thời cơ chiến lược để Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương quyết định mở chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, tiến lên giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Với thành tích và truyền thống vẻ vang, ngày 08/11/2000 Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 567-QĐ/CTN phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho nhân dân và lực lượng vũ trang huyện Đắk Mil vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước”.

50 năm xây dựng và phát triển

Hôm nay, sau 50 năm giải phóng huyện Đắk Mil đã có những bước chuyển mình đi lên rõ rệt. Từ một huyện nghèo nàn, lạc hậu, đến nay Đắk Mil đang trên đà phát triển, hướng tới là đô thị loại III, trở thành Trung tâm cực động lực tăng trưởng phía Tây Bắc của tỉnh Đắk Nông. Kinh tế tiếp tục phát triển, quy mô chất lượng nền kinh tế được nâng lên; thu nhập bình quân đầu người đạt 76,33 triệu đồng/năm. Chương trình xây dựng nông thôn mới được triển khai mạnh mẽ và đạt kết quả quan trọng; 9/9 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới; xây dựng được 05 khu dân cư kiểu mẫu. 100% thôn, bon, bản, tổ dân phố có điện lưới quốc gia; 99,4% số hộ được dùng điện. 99,54% hộ dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh; 99% hộ dân đô thị sử dụng nước sạch. Tỷ lệ che phủ rừng đạt trên 35%.

Trung tâm huyện Đắk Mil ngày nay

Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được quan tâm; đến nay toàn huyện có 88% hộ gia đình đạt danh hiệu văn hóa; 97,6% thôn, bon, bản, tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa; 96,5% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn văn hóa; 100% xã đạt danh hiệu văn hóa. 100% thôn, bon, tổ dân phố có nhà văn hoá và nơi sinh hoạt cộng đồng… Có 02 di tích được xếp hạng cấp quốc gia: Nhà ngục Đắk Mil và Đồi 722 - Đắk Sắk.

Công tác giáo dục, y tế được quan tâm, đạt nhiều thành tựu nổi bật, được đánh giá là một trong những huyện có chất lượng giáo dục nằm trong tốp đầu của tỉnh. Cơ sở vật chất ngành y tế được tăng cường, nâng cấp ở các tuyến; tỷ lệ bác sĩ trên vạn dân đạt 9,29 bác sỹ/vạn dân. Tỷ lệ dân số tham gia bảo hiểm y tế đạt 95%.

Công tác giải quyết chính sách xã hội đạt kết quả tích cực; công tác giảm nghèo bền vững, giải quyết việc làm được quan tâm đúng mức; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,08%, trong đó tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm còn 4,97%.

Quốc phòng, an ninh, chủ quyền biên giới được củng cố, an ninh chính trị giữ vững ổn định, đảm bảo trật tự an toàn xã hội; hàng năm giao quân đạt 100% chỉ tiêu cấp trên giao. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh luôn được chú trọng.

Kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng Chiến thắng Đức Lập (09/3/1975 - 09/03/2025) là dịp để chúng ta ôn lại truyền thống lịch sử cách mạng, tri ân công lao cống hiến, hy sinh của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; tuyên truyền giáo dục lòng yêu nước, niềm tự hào, tự tôn dân tộc, bản lĩnh, trí tuệ, sức mạnh và ý chí quyết chiến, quyết thắng của dân tộc Việt Nam, góp phần đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tạo động lực cùng cả nước vững vàng tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Phan Hải