Bước vào đầu năm 1975, nhằm thực hiện quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị về giải phóng miền Nam, tháng 01/1975, Thường trực Quân ủy Trung ương họp quyết định mở chiến dịch Tây Nguyên nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng các tỉnh Nam Tây Nguyên, thực hiện chia cắt chiến lược và tạo thế chiến lược mới trên chiến trường toàn miền Nam. Tháng 3/1975, trong chiến dịch Tây Nguyên, Đức Lập được chọn là điểm mở đầu tạo thế, tạo lực để tiến công giải phóng Buôn Ma Thuột. Sư đoàn Bộ binh 10 của ta được giao nhiệm vụ phối hợp với quân và dân Đức Lập tiến công tiêu diệt tuyến phòng thủ Đức Lập.

Thực hiện kế hoạch tác chiến, vào lúc 5h55' sáng ngày 9/3/1975, bộ đội địa phương và lực lượng du kích của huyện đã phối hợp với các đơn vị của Sư đoàn 10 bộ đội chủ lực đồng loạt nổ súng đánh vào quận lỵ Đức Lập. Bằng sức mạnh tiến công mãnh liệt, sau 2 ngày đêm chiến đấu anh dũng, quân ta đã chiếm được quận lỵ Đức Lập. Nhân dân đồng loạt nổi dậy, làm chủ các ấp chiến lược, xóa bỏ tề ngụy, kêu gọi tàn binh trình diện. Bộ đội địa phương và lực lượng du kích phối hợp với quân chủ lực tiếp tục đánh chiếm Đắk Sắk, Đắk Song... ta tiêu diệt và làm tan rã phần lớn quân địch, bắt sống hàng trăm binh sĩ địch, thu giữ 4 khẩu pháo, 20 xe tăng và thiết giáp của chúng, nhanh chóng giải phóng Đức Lập.

Chiến thắng Đức Lập đã góp phần đẩy mạnh khí thế tiến công và nổi dậy trên khắp chiến trường, mở ra một bước ngoặt quan trọng, tạo thế, tạo lực cho quân và dân ta đánh thắng trận mở đầu then chốt giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột trong chiến dịch Tây Nguyên, tạo ra thời cơ chiến lược lớn cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Chiến thắng Đức Lập (9/3/1975) là niềm tự hào của Đảng bộ, quân và dân huyện Đức Lập xưa và huyện Đắk Mil ngày nay. Tự hào và phát huy cao độ tinh thần chiến thắng Đức Lập, 50 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Đắk Mil phát huy truyền thống của quê hương anh hùng, đoàn kết, chung sức, đồng lòng xây dựng Đắk Mil trở thành một trong những địa phương phát triển năng động của tỉnh Đắk Nông và ngày càng giàu mạnh, đặc biệt, là trong 20 năm (2004-2024) kể từ ngày tái lập tỉnh.

Là một trong 6 đơn vị hành chính đầu tiên của tỉnh Đắk Nông được tái lập theo Nghị quyết số 22/2003/QH11, ngày 26/11/2003 của Quốc hội khóa XI về việc chia tách tỉnh Đắk Lắk thành hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông. Huyện Đắk Mil là huyện biên giới giáp với tỉnh Mondulkiri (Vương quốc Campuchia); có diện tích tự nhiên 67.901,89 ha, dân số có trên 105.000 người mật độ dân số đạt 148 người/km². Hiện nay, huyện Đắk Mil có 10 đơn vị hành chính gồm: 09 xã và 01 thị trấn với 125 thôn, bon, bản, tổ dân phố; có 19 dân tộc anh em sinh sống, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 21% dân số huyện. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện Đắk Mil và nhân dân các dân tộc trong huyện đã ra sức phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh và đối ngoại đạt được những thành tựu to lớn và toàn diện.

Kinh tế - xã hội có những bước phát triển vượt bậc; kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng cao (giai đoạn 2005 - 2010 đạt 12,5%/năm; giai đoạn 2010 - 2015 đạt 8,54%/năm; giai đoạn 2015 - 2020 đạt 8,79%/năm; giai đoạn 2020 - 2025 ước đạt 9,08%/năm). Cơ cấu các ngành kinh tế có sự dịch chuyển tích cực, từng bước giảm dần tỷ trọng ngành nông nghiệp và tăng dần tỷ trọng ngành thương mại - dịch vụ, công nghiệp - xây dựng; kết cấu hạ tầng được đầu tư; môi trường chính trị và xã hội được duy trì ổn định; các chính sách xã hội được quan tâm triển khai thực hiện hiệu quả; tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ từng bước củng cố, hoàn thiện và nâng cao chất lượng; tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ổn định, quốc phòng, an ninh tiếp tục được giữ vững.

Nhiệm kỳ 2020 - 2025, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đắk Mil tiếp tục đoàn kết, nỗ lực phấn đấu, đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Kinh tế tiếp tục phát triển, quy mô chất lượng nền kinh tế được nâng lên; thu nhập bình quân đầu người đạt 76,33 triệu đồng/năm. Chương trình xây dựng nông thôn mới được triển khai mạnh mẽ và đạt kết quả quan trọng; 9/9 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới; có 3/9 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 01/9 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; 05 khu dân cư kiểu mẫu; 12 vườn mẫu - rẫy mẫu; phấn đấu huyện đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2025. Tỷ lệ nhựa hóa, bê tông hóa trên toàn huyện vượt chỉ tiêu nghị quyết đề ra. Đảm bảo nước tưới cho 88% diện tích cây trồng có nhu cầu tưới. 100% thôn, bon, bản, tổ dân phố có điện lưới quốc gia; 99,4% số hộ được dùng điện. 99,54% hộ dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh; 99% hộ dân đô thị sử dụng nước sạch. Tỷ lệ che phủ rừng đạt trên 35%.

Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được quan tâm; đến nay toàn huyện có 88% hộ gia đình đạt danh hiệu văn hóa; 97,6% thôn, bon, bản, tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa; 96,5% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn văn hóa; 100% xã đạt danh hiệu văn hóa. 100% thôn, bon, tổ dân phố có nhà văn hoá và nơi sinh hoạt cộng đồng… Có 02 di tích được xếp hạng cấp quốc gia: Nhà ngục Đắk Mil và Đồi 722 - Đắk Sắk.

Công tác giáo dục, y tế được quan tâm, đạt nhiều thành tựu nổi bật, được đánh giá là một trong những huyện có chất lượng giáo dục nằm trong tốp đầu của tỉnh. Toàn huyện hiện có 55 cơ sở giáo dục, trong đó có 54 trường học và 01 Trung tâm GDNN - GDTX với 889 nhóm, lớp, 29.160 học sinh; trong đó, có 31/44 trường công lập đạt chuẩn Quốc gia. Cơ sở vật chất ngành Y tế được tăng cường, nâng cấp ở các tuyến; tỷ lệ bác sĩ trên vạn dân đạt 9,29 bác sỹ/vạn dân. Tỷ lệ dân số tham gia bảo hiểm y tế đạt 95%.

Công tác giải quyết chính sách xã hội đạt kết quả tích cực; công tác giảm nghèo bền vững, giải quyết việc làm được quan tâm đúng mức; 100% đối tượng chính sách có mức sống cao hơn hoặc bằng so với mức sống trung bình cộng đồng dân cư. Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Vì người nghèo”, “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” được triển khai thực hiện có hiệu quả, đã huy động được 5.670 triệu đồng và kết hợp với nhiều nguồn vốn hợp pháp khác để đầu tư xây dựng mới và sửa chữa 81 nhà tình nghĩa; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,08% vào cuối năm 2025, trong đó tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS giảm còn 4,97%. Đào tạo nghề cho 8.900 lao động; giải quyết việc làm cho 22.700 người, số người lao động có việc làm bình quân tăng thêm hàng năm 4.540; tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 43%.

Quốc phòng, an ninh được củng cố, an ninh chính trị giữ vững ổn định, đảm bảo trật tự an toàn xã hội; hàng năm giao quân đạt 100% chỉ tiêu cấp trên giao. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; bình quân có 90,8% tổ chức cơ sở đảng hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, 95,3% đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên; kết nạp đảng viên đạt 70,08%.

Sau 50 năm giải phóng, từ một huyện nghèo nàn, lạc hậu, đến nay Đắk Mil đang trên đà phát triển, hướng tới là đô thị loại III, trở thành Trung tâm tiểu vùng phía bắc của tỉnh Đắk Nông. Tự hào về Chiến thắng Đức Lập năm xưa và những thành tựu to lớn, toàn diện đạt được trong 50 năm qua, thời gian tới, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Đắk Mil tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng, ra sức phấn đấu viết tiếp những trang sử hào hùng, quyết tâm đưa Đắk Mil phát triển lên tầm cao mới, khẳng định vị thế là một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh Đắk Nông, xứng danh quê hương Đức Lập anh hùng.

Phạm Lục