Ở vùng Tây nguyên nói chung và tỉnh Đắk Nông nói riêng với thiết chế xã hội đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống trong các bon, buôn với hình thức xã hội tự quản, thì những già làng, người có uy tín đã có vai trò rất lớn trong việc điều hành, quản lí bon, buôn của mình. Việc điều hành cộng đồng theo phong tục tập quán, sau đó là theo luật tục, không mang tính chất quản lí nhà nước, vai trò người có uy tín là những thủ lĩnh “quân sư” của cộng đồng và được cộng đồng tôn kính, trọng vọng.

Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, vai trò của các già làng càng được phát huy. Các già làng, tù trưởng là những người tiên phong trong phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp. Trong thời kì chống Mỹ, cứu nước, nhiều già làng là những tấm gương sáng, hướng dẫn cộng đồng sản xuất giỏi, tập hợp quần chúng xây dựng làng chiến đấu, nuôi dưỡng cán bộ, bảo vệ cơ sở cách mạng. Họ đã không tiếc máu xương, của cải, sức lực, ra sức vận động dòng họ, cộng đồng đóng góp cho cách mạng, góp phần đưa cuộc kháng chiến của dân tộc ta đến thắng lợi hoàn toàn.

Trong công cuộc đổi mới toàn diện, đẩy mạnh phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố quốc phòng an ninh và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay, vai trò người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số ngày càng quan trọng trên nhiều lĩnh vực.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Đắk Nông có 295 người có uy tín theo tiêu chí quy định của Thủ tướng Chính phủ, gồm 9 thành phần dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc M’Nông chiếm cao nhất 109 người, kế đến là dân tộc Mông 35 người; chủ yếu là già làng (53 người), trưởng thôn, bon, buôn, bản (79 người), chức sắc chức việc tôn giáo (15 người) và một số vị trí đảm đương khác.

* Vai trò của người có uy tín trên các lĩnh vực trong cộng đồng dân tộc thiểu số

Thứ nhất, trong tuyên truyền, vận động thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Người có uy tín đã phát huy tốt vai trò của mình trong việc vận động, tuyên truyền người dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước. Hỗ trợ đắc lực các cấp chính quyền trong việc thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân.

Thứ hai, trong phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Người có uy tín phát huy hiệu quả vai trò tiên phong trong việc vận động Nhân dân hưởng ứng, đẩy mạnh các phòng trào thi đua lao động sản xuất giỏi; thay đổi nhận thức, tập quán canh tác lạc hậu sang thâm canh tăng vụ, kết hợp với chăn nuôi; áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất; thực hiện tốt Chương trình mục tiêu quốc gia từng bước xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống, tinh thần. Trong phong trào xây dựng nông thôn mới, người có uy tín đã vận động người thân, dòng họ và người dân tích cực tham gia đóng góp ngày công, hiến đất, tiền của cùng hỗ trợ của Nhà nước để làm đường giao thông nông thôn, kiên cố hóa kênh mương nội đồng, cải tạo, xây dựng nhà văn hóa cộng đồng, phòng học, trạm y tế.

Thứ ba, trong xây dựng hệ thống chính trị cơ sở và khối đại đoàn kết dân tộc. Trong những năm qua, người có uy tín tích cực tham gia xây dựng hương ước, quy ước, vận động đồng bào hướng đến cuộc sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội; giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; thực hiện bình đẳng giới; ngăn chặn, thay đổi tư tưởng vượt biên trái phép; đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn lợi dụng tôn giáo để gây mất ổn định trên địa bàn và các hoạt động tôn giáo trái phép.

Thông qua các đợt tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, người có uy tín đã có nhiều ý kiến đóng góp, phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, đồng thời tham gia ý kiến đóng góp thiết thực vào chương trình phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của địa phương.

Thứ tư, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Đội ngũ người có uy tín đã góp phần gìn giữ những bản sắc văn hoá truyền thống các dân tộc; thay đổi, từ bỏ các tập tục, thói quen lạc hậu; phối hợp các cơ quan có thẩm quyền tiến hành sưu tầm, phục dựng, lưu giữ những lễ hội, thiết chế văn hoá truyền thống; tổ chức truyền dạy cồng chiêng; nghề truyền thống dệt vải thổ cẩm được khôi phục; ...

Thứ năm,trong công tác giữ gìn an ninh, quốc phòng và trật tự, an toàn xã hội. Bằng uy tín của mình, người có uy tín luôn vận động các dân tộc đoàn kết một lòng kiên quyết đấu tranh chống mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá Đảng, Nhà nước. Tích cực hưởng ứng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, xây dựng quốc phòng toàn dân, vận động đồng bào các dân tộc chống lại các luận điệu xuyên tạc, mê tín dị đoan, sinh hoạt tôn giáo trái với quy định pháp luật.

Với những vai trò quan trọng đó, Đảng và Nhà nước đã có những chính sách để phát vai trò của người có uy tín. Đối với tỉnh Đăk Nông, các cấp và Ban Dân tộc tỉnh đã tổ chức các hội nghị, gặp mặt tuyên truyền phổ biến đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tổ chức tham quan, học tập kinh nghiệm cho những người có uy tín tiêu biểu đi tham quan trong và ngoài tỉnh; tổ chức thực hiện cấp báo cho người có uy tín, trong đó người có uy tín được cấp Báo Đăk Nông, Báo Dân tộc và Phát triển, chuyên đề Dân tộc của Báo Nhân dâ, chuyên đề Đoàn kết và Phát triển của Tạp chí Cộng sản theo số và kỳ phát hành của mỗi tờ báo; tổ chức hoạt động hỗ trợ vật chất, động viên tinh thần đối với người có uy tín như: thăm hỏi tặng quà, động viên tinh thần nhân dịp Tết Nguyên đán, tết của đồng bào dân tộc thiểu số, khi người uy tín ốm đau, gặp khó khăn hoạn nạn, qua đời.

Đặc biệt, ngày 16/7/2014 HĐND tỉnh Đắk Nông đã ban hành Nghị quyết số 13/2014/NQ-HĐND của “V/v quy định số lượng và mức hỗ trợ đối với lực lượng cốt cán trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đắk Nông”. Tổng số lực lượng cốt cán trên địa bàn tỉnh  là 485 người, trong đó: người DTTS 384 người. Chính sách đặc thù này ngoài những người có uy tín được lựa chọn theo tiêu chí quy định của Thủ tướng Chính phủ còn có đa phần đều là những già làng và cán bộ bán chuyên trách ở các thôn, bon, bản sinh sống ở vùng đồng bào DTTS làm nhiệm vụ như những người có uy tín ở địa phương. Mức hỗ trợ: bồi dưỡng hàng tháng: 0,2 lần mức lương cơ sở/người/tháng; thăm hỏi các ngày lễ, tết: 400.000đồng/người/năm; hỗ trợ tiền công tác phí: 150.000đồng/người/ngày hoặc hỗ trợ xăng xe đi lại 400.000đồng/người/tháng.

Thông qua thực hiện công tác vận động, phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số có thể khẳng định họ là lực lượng nòng cốt, là cầu nối quan trọng giữa cấp ủy, chính quyền với nhân dân, có nhiều đóng góp thiết thực trong các phong trào thi đua yêu nước và vận động quần chúng, đồng bào các dân tộc chấp hành tốt các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhất là chủ trương đại đoàn kết dân tộc, xây dựng gia đình văn hóa, làng bản văn hóa và xóa đói giảm nghèo,...

Bằng uy tín và sự ảnh hưởng của mình, những người có uy tín đã gương mẫu thực hiện và tích cực tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số nắm bắt tình hình, phát hiện, cung cấp nhiều thông tin có giá trị giúp các ngành chức năng và chính quyền địa phương đấu tranh, ngăn chặn nhiều hoạt động trái pháp luật; tham gia giải quyết các vụ mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, cùng với các cấp ủy đảng, chính quyền tham gia giải quyết ổn thỏa nhiều khiến kiện, tranh chấp đất đai, không để các phần tử xấu tuyên truyền, kích động, gây rối mất trật tự an ninh ở cơ sở./.

Vi Thị Thảo Quyên