Thực tiễn cho thấy, trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, VHNT có vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng nền tảng tinh thần xã hội và sự phát triển toàn diện con người Việt Nam, điều này được thể hiện trong các Nghị quyết của Đảng như: Nghị quyết số 05-NQ/TW của Bộ chính trị khóa VI; Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị khóa X; Nghị quyết Trung ương 9, khóa XI[1] về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến văn hóa, văn học nghệ thuật. Kế thừa có tính thống nhất các quan điểm, định hướng, nhiệm vụ của các kỳ Đại hội trước và các nghị quyết nêu trên, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thức XIII của Đảng (ĐHXIII) đã đặt sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người ở vị trí tương xứng với các lĩnh vực quan trọng của đất nước. Những thành tựu và hạn chế của văn hóa trong Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ưởng Đảng khóa XII tại Đại hội XIII được khái quát, đúc kết từ thực tiễn 5 năm (2016-2021) xây dựng, phát triển văn hóa trên phạm vi toàn quốc. Trong đó, lĩnh vực VHNT được nhìn nhận đã góp phần quan trọng vào thành tựu chung của sự nghiệp phát triển văn hóa, con người. Các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm văn hóa phát triển ngày càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới, nhiều mặt của đời sống xã hội.

Với vai trò to lớn của VHNT và thực tiễn của địa phương trong sự nghiệp đổi mới, Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đắk Nông lần XII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 tiếp tục đề ra nhiệm vụ “bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc; xây dựng môi trường và đời sống văn hóa lành mạnh; nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân”; “phát triển du lịch trên nền tảng phát huy các lợi thế tự nhiên, các giá trị văn hóa - đặc trưng sinh thái bản địa, Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông”[2].

Ngày 07/7/2020, Ủy ban chương trình và quan hệ quốc tế của Hội đồng Chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận Công viên địa chất Đắk Nông là Công viên địa chất toàn cầu. Trải dài trên diện tích 4.760km2, bao gồm các huyện Krông Nô, Cư Jút, Đắk Mil, Đắk Song, Đắk G’long và thành phố Gia Nghĩa, Công viên địa chất Đắk Nông có khoảng 65 điểm di sản địa chất, địa mạo, bao gồm hệ thống gần 50 hang động với tổng chiều dài hơn 10.000 m, các miệng núi lửa, thác nước,…Nơi đây từ lâu đã nổi tiếng là một vùng đất đỏ trù phú với hệ sinh thái rừng nhiệt đới, nơi lưu giữ các giá trị đặc trưng về đa dạng sinh học. Vùng đất này cũng lưu giữ nhiều nét độc đáo về văn hóa, địa chất, tự nhiên cũng như dấu tích hoạt động của người tiền sử. Tọa lạc trên một phần của cao nguyên M'Nông nên thơ, hùng vĩ, Công viên Địa chất Đắk Nông là nơi hội tụ các giá trị tiêu biểu về địa chất địa mạo, khảo cổ, văn hóa và đa dạng sinh học đặc trưng của khu vực.

Ngoài những nét đặc trưng nêu trên, Công viên Địa chất Đắk Nông còn là khu vực có bề dày văn hóa, lịch sử, với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể như Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; di tích cấp quốc gia đặc biệt Đường mòn Hồ Chí Minh và 5 di tích cấp quốc gia khác như Ngục Đắk Mil, Căn cứ kháng chiến B4 - Liên tỉnh IV, Di tích lịch sử lưu niệm N'Trang Gưh, Địa điểm Chiến thắng Đồi 722 - Đắk Sắk, Địa điểm bắt liên thôn Đồng Tiến, xã Đắk Nia, TP Gia Nghĩa khai thông đường Hồ Chí Minh đoạn Nam Tây Nguyên đến Đông Nam Bộ.

Công viên Địa chất Đắk Nông còn là nơi du khách trải nghiệm đời sống tinh thần đa dạng, phong phú của 40 dân tộc trên địa bàn tỉnh và khách thập phương, thể hiện rõ nét qua các tín ngưỡng dân gian, các nghi lễ, lễ hội, văn hóa dân gian, nghệ thuật diễn xướng, các trò chơi dân gian,...những di sản văn hóa cần được gìn giữ, bảo tồn và phát huy.

Trong những năm qua, các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm của VHNT của tỉnh phát triển ngày càng đa dạng, đáp ứng cơ bản nhiều mặt của đời sống xã hội. Tuy nhiên, để làm tốt công tác bảo tồn, giữ gìn, phát huy các giá trị về văn hóa, địa chất của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, góp phần xây dựng, phát triển văn hóa và con người Đắk Nông đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển của tỉnh, thiết nghĩ vấn đề đặt ra cho VHNT cần tiếp tục quan tâm giải quyết, đó là:

Đối với các cấp ủy, chính quyền cần đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác văn học, nghệ thuật, các cơ quan có chức năng tham mưu về văn hóa, văn nghệ cần nâng cao năng lực, hiểu biết về lĩnh vực nhạy cảm và tinh tế này; phải quan tâm, ứng xử phù hợp đối với tác giả, tác phẩm, tạo môi trường thuận lợi, kích thích sức sáng tạo đối với văn nghệ sỹ.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước bằng việc xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể của tỉnh về văn học, nghệ thuật, để quản lý, sử dụng, khai thác, khuyến khích, đãi ngộ thiết thực đối với đội ngũ văn nghệ sĩ, nghệ nhân và các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật nhằm phát huy tài năng, năng lực sáng tác, quảng bá văn hoá, nghệ thuật, truyền dạy di sản trong cộng đồng, trường học; đồng thời phát triển sâu rộng hoạt động văn hoá, nghệ thuật quần chúng. Có như vậy, mới góp phần thực hiện tốt việc bảo tồn, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông.

Đối với chủ thể sáng tạo, đòi hỏi mỗi văn nghệ sĩ của tỉnh bên cạnh tài năng, năng khiếu, phải am hiểu sâu sắc văn hóa địa phương; luôn vươn lên tiếp cận những tri thức mới, tự bồi dưỡng nghiệp vụ, kiến thức văn hóa, cộng đồng, danh lam thắng cảnh, đa dạng sinh học của Công viên địa chất toàn cầu và ngoại ngữ; bên cạnh đó, văn nghệ sĩ cần phải nêu cao ý thức trách nhiệm, bổn phận đối với quê hương Đắk Nông, hòa mình vào dòng chảy của tâm hồn, khí phách Việt Nam để có những tác phẩm hay, mang tầm ảnh hưởng sâu rộng, đặc sắc góp phần quảng bá, thông tin, lưu giữ, phát huy các giá trị về văn hóa, địa chất của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông.

Chú trọng phát triển sự nghiệp văn học, nghệ thuật, tạo điều kiện cho sự sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ để có nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật, thấm nhuần tinh thần nhân văn, dân tộc, dân chủ, tiến bộ, phản ảnh chân thật, sinh động, sâu sắc đời sống, lịch sử dân tộc và công cuộc đổi mới của địa phương, đất nước. Đẩy mạnh sáng tác, quảng bá tác phẩm, công trình về đề tài Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông.

Chọn lọc và công bố những tác phẩm văn học, nghệ thuật về Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Ngăn chặn, xử lý các hoạt động sáng tác, truyền bá tác phẩm văn học, nghệ thuật có tác động tiêu cực tới đời sống xã hội nói chung và tới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông nói riêng. Các cấp chính quyền cần thực hiện chính sách đặt hàng đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật; thực hiện đầu tư theo chiều sâu để có tác phẩm văn học, nghệ thuật có chất lượng.

Về phía người (công chúng) thụ hưởng, tiếp nhận văn học nghệ thuật: tăng cường giáo dục nghệ thuật, nâng cao năng lực cảm thụ nghệ thuật cho người dân thông qua các chương trình giáo dục cộng đồng, nhà trường, các hoạt động xã hội và trên các phương tiện truyền thông. Qua đó định hướng thị hiếu, thẩm mỹ lành mạnh cho công chúng. Chỉ khi nào chúng ta có được một công chúng hiểu biết, có gu nghệ thuật tinh tế, có đòi hỏi cao về hưởng thụ văn hóa, thì nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà mới có cơ hội phát triển lên một bước mới, ngang tâm với sự nghiệp đổi mới toàn diện của Đảng.

Để văn học, nghệ thuật tỉnh nhà thực sự hòa vào dòng chảy của cả nước và sự phát triển không ngùng của nhân loại, phát huy vai trò, sứ mệnh góp phân bảo tồn, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa, địa chất Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, ngoài giải quyết một số vấn đề nêu trên, nhận thức được vai trò trách nhiệm của mình trước hội viên, trước công chúng, Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh cần thường xuyên quan tâm xây dựng tổ chức Hội vững mạnh toàn diện, tiếp tục đổi mới phương thức tiếp cận, tổ chức và hoạt động, gắn bó máu thịt và trách nhiệm với hội viên, với quê hương, đất nước.

Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh chính là nơi tập hợp, quản lý, tổ chức hoạt động văn học nghệ thuật của tỉnh, Hội luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích là nâng cao hơn nữa tính tư tưởng, tính giáo dục lý tưởng thẩm mỹ cho công chúng thưởng thức thông qua ngôn ngữ, hình tượng văn học nghệ thuật. Hiện nay Đắk Nông có một lực hội viên khá đông đảo ở nhiều lĩnh vực chuyên ngành của Hội. Trong những năm qua, Hội đã theo dõi, phát hiện, bồi dưỡng, tiếp tục bổ sung những tác giả trẻ, nữ, dân tộc thiểu số trong và ngoài tỉnh; phối hợp với các hội chuyên ngành, trung ương và các địa phương tăng cường các trại sáng tác để bồi dưỡng, nâng cao năng lực sáng tác cho các tác giả. Bộ máy cơ quan Thường trực, nhất là bộ phận Ban Biên tập các ấn phẩm của Hội đã được Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh kiện toàn. Ban Thường trực Hội, Ban Biên tập tạp chí Nâm Nung thường xuyên giao ban, trao đổi rút kinh nghiệm trong việc viết tin, bài, ảnh và xây dựng kế hoạch xuất bản cụ thể, vì vậy mà chất lượng tác phẩm trên các ấn phẩm của Hội ngày một nâng cao, kịp thời phục vụ nhiệm vụ chính trị của tỉnh, đáp ứng ngày càng cao đời sống văn hóa tinh thần của đông đảo công chúng và đọc giả trong và ngoài tỉnh, đưa văn học nghệ thuật đến được nhanh nhất, nhiều nhất tới đông đảo quần chúng nhân dân.

Cùng với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, Hội cần chăm lo, củng cố đội ngũ văn nghệ sĩ và tham mưu đẩy mạnh đầu tư cho sáng tác, quảng bá văn học nghệ thuật. Tổ chức truyền thông bằng nhiều hình thức để phổ biến sâu rộng trong các cấp, các ngành và toàn xã hội các tác phẩm về văn học nghệ thuật nói chung và các tác phẩm về Công viên địa chất nói riêng, nhằm nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của văn học nghệ thuật gắn với phát triển du lịch, phát huy các giá trị Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Nâng cao đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm của văn nghệ sĩ; từ đó văn học nghệ thuật Đắk Nông sẽ phát huy tốt vai trò, sứ mệnh xây dựng và phát triển văn hóa, con người, đưa nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà lên tầm cao mới, ngày càng tiến bộ, để luôn xứng đáng là bộ phận tinh túy của văn hóa, là nền tảng tinh thần xã hội, là động lực phát triển bền vững quê hương, đất nước; xây dựng và phát triển tỉnh Đắk Nông hướng đến mục tiêu giàu đẹp, văn minh, nhân ái, nghĩa tình[3]. Với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, không gian văn hóa độc đáo; văn hóa dân gian, sử thi, dân ca phong phú, đa dạng sẽ là niềm cảm hứng và là nguồn đề tài vô tận cho các văn nghệ sĩ sáng tạo. Đó là môi trường tốt sinh ra các thế hệ văn nghệ sĩ có đóng góp không nhỏ cả về số lượng và chất lượng cho nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà..

Đoàn Văn Kỳ